در این که «حج» یکی از عبادات بسیار مهم است، تردیدی نیست؛ زیرا آیات قرآن و روایات و احادیث پیامبر و ائمه هدی (سلام‌الله علیهم اجمعین) بر آن تصریح دارد و حتی تأکید بسیار شده است که در صورت استطاعت، هرگز به تأخیر افکنده نشود؛ چنان که ابوبصیر از امام صادق(علیه‌السلام) درباره آیه «و من کان فی هذه اعمی فهو فی الاخره اعمی و اضلً سبیلا- کسی که در دنیا نابینا باشد، در آن سرا نیز نابینا و گمراه باشد» پرسید. حضرت در پاسخش فرمود: منظور از نابینای در دو جهان کسی است که حج را به آینده موکول کند و هر سال وعده دهد که امسال حج می‌گزارم و انجام ندهد و چون سال دیگر شود، باز هم بگوید امسال به حج می‌روم و بدین گونه روزگارش سپری گردد و مرگش فرا برسد.
و باز در احادیث بسیار تأکید شده بر این که هیچ گاه کعبه را خالی نگذارید و حج را ترک نکنید. درباره عظمت و اهمیت این سفر روحانی همین اندازه بس که روایت شده است آن هنگام که حضرت رسول(صلی‌الله علیه وآله) از مکه کوچ کرد، یک نفر اعرابی در «ابطح» به حضور رسید و گفت: ای پیامبر خدا! من به عزم حج بیرون آمدم ولی نتوانستم بدان موفق شوم و حج بگزارم، اما من شخصی ثروتمندم در عوض حج، امر کنید تا عمل و عبادت دیگری را بجا آورم که به ثواب حج نائل گردم!
حضرت نکاهی به کوه «ابی قبیس» که در آن نزدیکی بود، انداخت و فرمود: اگر به وزن کوه «ابی قبیس» زر سرخ داشته باشی و در راه خدا انفاق کنی، به ثواب حج نرسی!
روشن است که عبادات هر کدام برای حکمتی وضع شده است و هیچ کدام نمی‌تواند جایگزین دیگری شود. همان طوری که در عالم مادی هیچ چیز جای چیز دیگری را نمی‌گیرد. چنان که صدها عدد نان جای یک جرعه آب را نمی‌گیرد. این تنها حج نیست که جایگزینی ندارد بلکه همه احکام و عبادات چنین هستند. به هر حال شرط سعادت دنیا و آخرت برای توانگر، انجام این فریضه دینی است چنان که پیامبر(صلی‌الله علیه وآله) خود فرموده است: «من اراد الدنیا و الاخره فلیوم هذالبیت= هر کس دنیا و آخرت را بخواهد، باید به وسیله حج و زیارت این خانه (کعبه) به دست آورد.»
زیرا به تعبیر رسول اکرم(صلی‌الله علیه وآله)، مجاهدان راه خدا و حج و عمره کنندگان، وارد شدگان بر خدا و مهمان اویند، آنها را وی دعوت کرده و ایشان اجابت نموده‌اند. آنها نیز از میزبان خود حاجات‌شان را طلب می‌کنند و او در برابر عطا می‌فرماید. برای همین اولیای خدا هزینه کردن در انجام حج را بهتر از هرگونه بخششی به شمار آورده‌اند. روشن است که شارع مقدس از این همه تأکید مقصد و مقصودی را اراده کرده است، چنان که رسول اکرم(صلی‌الله علیه وآله) فرموده است: «تا زمانی که امت من احترام حج را رعایت کنند و حق بزرگداشت آن را آن گونه که سزاوار است بجا آورند، در خیر و خوشی خواهند بود و هنگامی که حج را ضایع سازند، هلاک خواهند گردید. یعنی از خیرات و برکات دنیا و آخرت محروم می‌گردند.
حفظ حرمت حج به آن است که اهداف و مقاصد حج به خوبی درک شود این که رسول اکرم سعادت دنیا و آخرت مسلمانان را در گرو انجام حج می‌داند، حکایت از آن دارد که حج یک مسافرت معمولی نیست، همچنان که عبادت تنها هم نیست، چون با انجام یک فریضه به تنهایی سعادت دو دنیا تأمین نمی‌شود. آشکار است که این فریضه متفاوت با فرایض دیگر است یعنی تمامی شئون عبادی، سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی مسلمانان را در بر می‌گیرد زیرا انجام عبادات و مناسک در حج، هر کدام رمز و راز و اسراری در بر دارد و می‌تواند در صفای روح و زدودن رذائل، رشد و تکامل روحی و اخلاقی بسیار کارساز باشد. حج از سویی، پیوندی است میان دنیا، عالم برزخ و آخرت و از سویی دیگر پیوندی است میان عبد و معبود و البته کنگره‌ای است برای هم‌اندیشی مسلمانان جهت رفع مشکلات و معضلات دنیای اسلام.
یک بخش از حکمت‌های مهم حج، ایجاد وحدت و همدلی میان اقوام و ملل گوناگون مسلمان است که در هیچ کدام از شعائر و احکام و عبادات دیگر به این صراحت و وسعت دیده نمی‌شود. حتی در هیچ یک از آموزه‌ها و مراسم ادیان و مکتب‌های دیگر مانند آن مشاهده نمی‌گردد.
پس باید حکمت‌ها و حرمت‌های مناسک و معارف حج را پاس داشت و از هر کاری که آثار و نتایج آن را ضایع سازد، بشدت پرهیز کرد چه اندازه زشت و ناگوار است که کسی هزینه و زحمات گزافی را متحمل بشود اما نتواند از دستاوردهای این سفر بزرگ بهره‌مند شود و با گفتار و اعمال نسنجیده، آن را بر باد دهد. حفظ دستاورد حج تنها در رعایت اعمال و عبادات فردی نیست، بلکه گاه یک حرکت اختلاف‌انگیز و نفاق‌آمیز که به وحدت جامعه اسلامی و مصلحت مسلمین آسیب برساند، می‌تواند مهم‌ترین حکمت‌های آن را نابود سازد. باید بدانیم که کید شیطان بسیار نیرومند است و تنها با تحریک شهوات و غرایز بسنده نمی‌کند، بلکه گاه در لباس باورها و اعتقادات دینی جلوه‌گری می‌نماید و شخص را چنان می‌فریبد که خود متوجه نمی‌شود. و لذا ممکن است در حالی که بزرگ‌ترین جنایت و خیانت را مرتکب می‌شود، گمان کند که عبادت انجام می‌دهد و ثواب می‌اندوزد.