یکی از آموزه های دینی قرآن، معرّفی شیطان به عنوان دشمن و ایجاد حسّ مراقبت و مواظبت در انسان در برابر حیله ها، دام ها و وسوسه های شیطانی است. قرآن صریحاً شیطان را دشمن قسم خورده انسان معرفی می کند و در نقطه مقابل، از انسان می خواهد خود را در برابر شیطان تجهیز کرده و روحیه شیطان ستیزی داشته باشد.

قال الصادق(ع): « إنّ الشّیاطین أکثرُ علی المؤمنین مَنَ الزَّنابیر علی اللّحم »1؛« هجوم شیطان ها به مؤمنان، بیشتر از هجوم زنبور ها به گوشت است.»

شیاطین نه تنها برای ارتباط ما با خدا مانع تراشی می کنند، بلکه در مسیر بنیان گذار کعبه، ابراهیم بت شکن نیز اختلال ایجاد می کردند. امام صادق(ع) قرمودند: « صار السّعی بَینَ الصَّفا و المروه لأن ابراهیم(ع) عَرَضَ لَهُ ابلیس، فأمَرَه جبرئیل(ع) فَشَدَّ علیه فَهَرَب منه فَجَرَت به السُنّه – یَعنی بالهَروَله »2؛« سعی میان صفا و مروه از آن جهت واجب شد که شیطان خود را به حضرت ابراهیم(ع) نشان داد. جبرئیل(ع) به آن حضرت دستور داد که به شیطان حمله کند، شیطان هم گریخت (و ابراهیم به صورت هروله او را تعقیب کرد) از این رو هروله سنّت شد.»

حضرت علی(ع) در بیان سرّ رمی جمرات فرمود: « إنّ  الجمار إنّما رُمیت لأنّ جبرئیل حین أری ابراهیم المشائر بَرَزَلَهُ ابلیسُ فَأمَره جبرئیل أن یِرمِیه...»3؛« همانا جمره ها (نمادهای شیطان) در منا با سنگ زده می شود، زیرا هنگامی که جبرئیل(ع) محل های عبادت را به حضرت ابراهیم (ع) نشان داد، ابلیس بر او نمایان شد. جبرئیل آن حضرت را فرمان داد که او را براند. ابراهیم نیز شیطان را با هفت سنگ راند. شیطان کناره جمره اولی زیر زمین پنهان شد و کنار جمره دوم سر بر آورد، با هفت سنگ دیگر او را راند ، در جای دوم به زیر زمین فرو رفت و از محل جمره سوم آشکار شد. ابراهیم نیز این بار او را با هفت سنگ هدف قرار داد و او در همان جا به زمین فرو رفت (و ناپدید شد).»

آری راندن و ستیز با شیطان ، کار حضرت ابراهیم(ع) در زمین و کار فرشتگان در آسمان هاست.4

حاجیان نیز همچون فرشتگانی که با شهاب، شیاطین را از آسمان دور می کنند، باید شیطان را از آسمان وجود خود برانند، شیاطینی که همواره در صدند در کار بندگی و تعالی انسان ها اختلال ایجاد کنند، چرا که هیچگاه شیطان دست از دشمنی با انسان بر نخواهد برداشت و لذا انسان نیز باید در برابر او همیشه به حال آماده باش باشد.

به تجربه ثابت شده است، حضور و کارشکنی شیاطین در امور معنوی و مکان هایی که بندگان خدا در پی عبودیت حق گام بر می دارند، به مراتب بیشتر است و آن جا که تحولات معنوی فزونی یابد، تهاجمات شیاطین زیادتر می شود، به همین دلیل قرآن می فرماید: « إذا قَرَأتَ القُرآنَ فَاستَعِذ بِاللهِ مِنَ الشَّیطانِ الرَّجیمِ »5؛« چون قرآن می خوانی از شیطان رانده شده به خدا پناه ببر. »

مدیریت صحیح حج، شناخت جایگاه نفوذ شیاطین، رجم و ستیز عملی و فکری با آنها و مبارزه با نیرنگ های شیطان « در حال احرام » و «پس از مراسم حج» را اقتضا می کند.

مکرها و روزنه های نفوذ شیطان در اعمال حج؛

1. گرفتاری افراطی در دام بازار

2. تفاخر نسبت به دیگران

3. عدم تحمّل مشکلات

4. جدال با دیگران

5. تضییع حقوق سایر حجّاج

6. پرخوری و بی خوابی

7. وسواس و شک در صحت اعمال و مناسک

8. ریاکاری و گرفتاری در دام شک خفّی

9. اسراف و تبذیر

10. حج گزاردن به نیت تجارت، تفریح و تنوع طلبی و نه به خاطر خدا و کسب معرفت.

11. انجام اعمال حجّ با مال حرام

مکرها و روزنه های نفوذ شیطان پس از حج ؛

1. آلودگی دوباره به گناهان دنیا

2. برگرداندن حاجی به همان زندگی دنیوی و عادات ناصحیح قبل از حج

3.غرور و عجب

راه های نجات از دام شیطان؛

1. استعاذ و پناه جویی به خدا

2. دائم الوضو بودن

3. ذکر و یاد خدا

4. صدقه دادن

5. پرهیز از مکان ها و انسان های آلوده به شیطنت

6. خواندن سوره ناس و فلق

7. نماز با توجه

8. سجده های طولانی

امام صادق(ع) در بیان فایده بزرگ شیطان ستیزی می فرماید: « لولا أن الشیاطین یحومون حول قلوب بنی آدم لرأوا ملکوت السموات و الأرض»6؛« اگر شیاطین گرداگرد قلوب فرزندان آدم را محاصره ننموده بودند، آن ها می توانستند باطن و ملکوت آسمان ها و زمین را ببینند.»

پی نوشت ها:

1. بحار، ج60، ص256.

2. الحجّ و العمره، ص205.

3. قرب الاسناد، ص147.

4. حجر، 18.

5. نمل، 98.

6. تفسیر المیزان، ج5، ص271.