دنیا معبری برای عبور بندگان خدا و محلّی برای تجارت، کسب فضیلت ها، انجام بهترین اعمال و عبادات و ذخیره سازی آن برای آخرت و در یک کلام، معامله با خدا است.

امّا در پهنه گسترده دنیا و در میان اعمال، گاهی معامله و تجارت با خدا رونق خاصی می گیرد و فرصتی برای فروش ثمن نفس به خداوند مهیا می گردد. حج و عمره از بهترین این فرصت هاست.

قال امام صادق(ع): «الحجُّ و العمره سوقان من اسواق الآخره»1؛«حج و عمره دو بازار از بازارهای (معنوی) و آخرتی هستند».

سوق به معنای بازار و محل خرید و فروش و عرضه کالا است. مناسک حج و صحنه زیبای مسجدالحرام بازار معنوی و حجاج مشتریان خداوند ، و خداوند خریدار و بهشت بهای معامله و تجارت با خدای یکتاست.

خداوند در قرآن می فرماید: «إنَّ اللهَ اشتَری مِنَ المُؤمِنینَ أنفُسَهُم وَ أموالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّهَ»2؛«خداوند از مؤمنین جان ها و اموال آنان را خریداری می کند، به اینکه (در مقابل) پاداششان بهشت باشد...».

عارفان بصیر و حاجیان خبیر، در سوق آخرت، در داد و ستد عرفانی بین خود و خدای خویش اند و با ندای: «اأقِلنی عَثرَتی»3 با حضرت «مُقیل العثرات»4 در پی إقاله5 ما قَبل و معامله جدیدی با خدا می باشند. حجّ ، بازار بزرگ فروختن نفس به خدای مهربان و معاوضه کالای نفس آلوده و سرکش با نفس مطمئنه است. در حجّ ، حاجیان نفس بیمار خود را به بازار لطف الهی می آورند و از خدا در خواست معاوضه و مبادله آن را دارند.

امام باقر(ع) فرمودند: «الحجُّ و العمره سُوقان مِن أسواق الآخِره اللاّزم لَهُما مِن أضیافِ الله»6؛«حجّ و عمره دو بازار از بازارهای آخرت است که هر کس ملازم (تجارت در) آن دو شود از مهمانان الهی خواه بود.»

بر این مبنا میان بازار دنیا و آخرت شباهت ها و تفاوت هایی وجود دارد که به آنها اشاره می کنیم:

مشابهت های بازار دنیا و بازار آخرت

1. بازار دنیا محل عرضه ، مبادله و دادوستد است ./ بازار آخرت نیز محل عرضه ، مبادله و معاوضه است.

2. در بازار دنیا تجمع و هیاهوی مردمان بسیار است / در بازار آخرت نیز تجمع و هیاهوی مردمان بسیار است.

3. در بازار دنیا همه به دنبال سود و بهره بیشترند / در بازار آخرت نیز همه به دنبال سود و بهره بیشترند.

تفاوت های بازار دنیا و بازار آخرت (حجّ و خانه خدا)

1. در بازار دنیا کالای مادی خرید و فروش می شود / در بازار آخرت کالای معنوی خرید و فروش می شود.

2. در بازار دنیا خریدار و فروشنده انسان ها هستند / در بازار آخرت فروشنده انسان و مشتری خداست.

3. در بازار دنیا اهل دنیا جمعند / در بازار آخرت اهل معنا جمعند.

4.بازار دنیا محل تجمع شیطان است / در بازار اخرت محل تجمع فرشتگان است.

5. بازار دنیا سود مادی مطرح است / در بازار آخرت سود معنوی مطرح است.

6. در بازار دنیا ساک ها پر از جنس دنیوی می شود / در بازار آخرت دل ها پر از جنس معنوی می شود.

7. در بازار دنیا، روح خسته و افسرده می شود / در بازار آخرت روح با نشاط و شاداب می گردد.

8. بازار دنیا پر زحمت است / بازار آخرت پر رحمت است.

9. در بازار دنیا، انسان بیشتر خریدار است / در بازار آخرت، انسان بیشتر فروشنده است.

10. بازار دنیا سرای غفلت و بی خبری است / بازار آخرت سرای یاد خدا و بیداری است.

11. هر کس در بازار دنیا برای دنیا کار کند، مزدش آتش دوزخ است / هر کس در بازار آخرت برای آخرت کار کند، مزدش بهشت برین است.

پی نوشت ها:

1. کافی،ج4،ص255.

2. توبه/110.

3. «خدایا از خطا و لغزش ها ی من در گذر» (دعای کمیل)

4. «کسی که از خطاها و لغزش ها در می گذرد» (جوشن کبیر)

5. اقاله در معاملات یعنی بازگرداندن کالای خریداری شده به مالک و خواهش از او برای بازپس گیری – فسخ معامله.

6. الفقیه،ج2،ص221.