سحر و جادو از جمله موضوعاتی است که در طول تاریخ بشریت، همواره مورد توجه و نگرانی انسان‌ها بوده است. قرآن کریم در سوره بقره آیه ۱۰۲ به صراحت از سحر به عنوان عملی شیطانی یاد می‌کند:
«وَاتَّبَعُوا مَا تَتْلُوهُ الشَّیَاطِینُ عَلَیٰ مُلْکِ سُلَیْمَانَ ۖ وَمَا کَفَرَ سُلَیْمَانُ وَلَٰکِنَّ الشَّیَاطِینَ کَفَرُوا یُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَمَا أُنْزِلَ عَلَی الْمَلَکَیْنِ بِبَابِلَ هَارُوتَ وَمَارُوتَ ۚ وَمَا یُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّیٰ یَقُولَا إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَکْفُرْ ۖ فَیَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا یُفَرِّقُونَ بِهِ بَیْنَ الْمَرْءِ وَزَوْجِهِ ۚ وَمَا هُمْ بِضَارِّینَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ ۚ وَیَتَعَلَّمُونَ مَا یَضُرُّهُمْ وَلَا یَنْفَعُهُمْ ۗ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَنِ اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ ۚ وَلَبِئْسَ مَا شَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ ۚ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ»
این آیه نشان می‌دهد که سحر می‌تواند حتی میان زن و شوهر تفرقه بیندازد – همانند طلسم محبت که امروزه نیز رواج دارد. در این مقاله جامع، با استناد به قرآن، روایات معصومین علیهم‌السلام، فتاوای مراجع عظام و منابع معتبر شیعی مانند وسائل الشیعة، بحارالانوار و مفاتیح‌الجنان، به بررسی طلسم محبت، باطل کردن طلسم، طلسم خشت سفید، دعا احتجاب، دعا باطل السحر و دعا نویسی یهودی می‌پردازیم.
معنای سحر و جادو در منابع اسلامی
در لغت، «سحر» به معنای هر امر پنهان و پوشیده است. در اصطلاح شرعی، سحر عبارت است از بهره‌گیری از نیروهای شیطانی برای تأثیرگذاری در جسم، روح یا روابط انسان‌ها. امام صادق (ع) فرمودند:
«السِّحرُ حقٌّ و هو کفرٌ»
سحر واقعیتی دارد، ولی انجام آن کفر است.
قرآن کریم نیز در سوره بقره، آیه ۱۰۲، به ماجرای هاروت و ماروت اشاره می‌کند که به مردم می‌گفتند:
«إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَکْفُرْ»
ما وسیله‌ی آزمایشیم، پس کفر نورزید.
این آیه به‌روشنی نشان می‌دهد که سحر حقیقت دارد، اما تعلیم و استفاده از آن، انسان را به کفر و انحراف می‌کشاند.
برخورد امامان(ع) با سحر و جادو
کلینی حدیثی از امام صادق(ع) نقل کرده است که در آن به کسی که عمرش را در راه سحر سپری کرده و سپس پشیمان شده بود و تقاضای راهکاری برای جبران داشت، سفارش می‌کند از این علم، برای دفع سحر استفاده کند. علامه مجلسی از این روایت برداشت کرده یادگیری سحر برای دفع آن جایز است.
حدیث دیگری از امام علی(ع) روایت شده که در آن، یادگیری سحر را کفر معرفی می‌کند و می‌گوید اگر کسی که دست به سحر می‌زند توبه نکند، حدّ آن کشته شدن است. ابن‌ادریس حلی هم روایتی از امام صادق(ع) نقل می‌کند که طبق آن، فردی نزد ایشان می‌رود و حکم مراجعه به فردی که از مکان اشیای به‌سرقت‌رفته خبر می‌دهد را می‌پرسد. امام صادق، در پاسخ او، روایتی از رسول خدا(ص) بیان می‌کند که هرکس نزد کاهن یا ساحری برود و سخن او را تصدیق کند، به آنچه از جانب خداوند نازل شده کافر است.
انگیزه‌های انسان برای گرایش به سحر
از دیرباز، انسان‌هایی که ایمان ضعیف‌تری داشته‌اند، برای رسیدن به خواسته‌های دنیوی خود به سحروجادو پناه برده‌اند. برخی از این انگیزه‌ها عبارت‌اند از:
-
میل به تسلط بر دیگران و کنترل اراده‌ی آن‌ها
-
دستیابی سریع به مال، مقام یا محبت دیگران
-
انتقام‌جویی یا دشمنی شخصی
در حالی که اسلام، دستیابی به خواسته‌ها را تنها از طریق دعا، تلاش مشروع و توکل بر خداوند می‌داند.
راه‌های تشخیص سحر چیست؟
از علائم احتمالی سحر می‌توان به ایجاد عشق یا نفرت شدید(بدون دلیل و به دور از انتظار)؛ ایجاد ترس‌های غیرطبیعی در خواب یا بیداری که موجب آزار و اذیت شخص می‌شود؛ یا ... اشاره کرد. البته لازم به ذکر است همه این موارد می تواند علل طبیعی هم داشته باشد لذا اینگونه نیست که صرفا با وجود این علایم، یقین به سحر شدن پیدا کنیم.
باطل کردن طلسم: روش‌های قرآنی، روایی و عملی
باطل کردن طلسم در فقه شیعه تنها با ابزارهای مشروع و با نیت خالص انجام می‌شود. هرگونه استفاده از سحر برای باطل سحر، حرام است.
روش‌های معتبر باطل کردن طلسم
- خواندن سوره‌های چهارقلعه (کافرون، توحید، فلق، ناس)
- امام رضا علیه‌السلام:
«مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّوَرَ الأَرْبَعَ سَبْعَ مَرَّاتٍ عَلَی مَاءٍ ثُمَّ شَرِبَهُ، بَطَلَ عَنْهُ کُلُّ سِحْرٍ» (طب الرضا، ص۴۵)
- امام رضا علیه‌السلام:
- تلاوت سوره بقره
- به‌ویژه آیه ۱۰۲
- نوشتن آیات حفاظتی بر کاغذ
- آیات ۱۱۷–۱۲۲ سوره اعراف، آیات ۱–۵ سوره یونس و سوره‌های فلق و ناس نوشته شده، در پارچه سفید پیچیده و همراه داشته شود.
- خواندن دعا باطل السحر پس از نماز با نیت خالص
- حضور در مکان‌های مقدس
- مانند حرم اهل‌بیت (ع) و نذر برای سلامتی و رفع بل
- استمرار در ذکر «لا حول و لا قوة إلا بالله»
- که خود نوعی باطل‌کننده‌ی سحر است.
- استفاده از آب مضمضه شده با دعا
- آب در ظرف مسی ریخته، سوره حمد ۷۰ بار، آیه الکرسی ۷ بار و معوذتین ۱۱ بار خوانده شده و بر بدن پاشیده شود.
- صدقه و توبه
- امام باقر علیه‌السلام: «الصَّدَقَةُ تَدْفَعُ السِّحْرَ» (بحارالانوار، ج۹۳، ص۱۲۱)
نکات مهم در باطل کردن سحر و جادو
- از دعانویس‌های بازار پرهیز کنید.
- طلسم مکشوف شده باید سوزانده یا در آب جاری انداخته شود.
دعا باطل السحر؛ راهی قرآنی برای نجات از سحر
از منظر منابع روایی، بهترین راه برای مقابله با جادو، پناه بردن به آیات قرآن است. دعا باطل السحر عنوانی است برای مجموعه‌ای از آیات و اذکار که به اذن الهی، سحر را از بین می‌برند. از جمله این آیات:
-
آیات ۱۱۷ تا ۱۲۲ سوره اعراف (روایت ماجرای سحر فرعونیان و عصای موسی)
-
آیت‌الکرسی (سوره بقره، آیه ۲۵۵)
-
چهار سوره معروف به چهار قل: کافرون، اخلاص، فلق و ناس
خواندن این آیات با نیت خالص، به‌ویژه پس از نماز صبح و مغرب، اثرات معنوی چشمگیری در باطل کردن طلسم دارد. علمای شیعه همواره توصیه کرده‌اند که مؤمنان هنگام احساس اضطراب، سردرگمی یا درگیری‌های غیرعادی در زندگی، این آیات را با توسل به اهل‌بیت (ع) بخوانند.
دعا احتجاب؛ سپر نور در برابر چشم‌زخم و جادو
یکی از دعاهای مهم و مجرب در میراث روایی شیعه، دعا احتجاب است. این دعا از امیرالمؤمنین علی (ع) نقل شده و به عنوان حرزی قوی در برابر سحر، چشم‌زخم و دشمنی‌ها شناخته می‌شود. مضمون دعا چنین است که:
«اللَّهُمَّ احتجبنی بعزِّکَ و عظمتِکَ عن شرِّ خلقِک...»
یعنی: خدایا! مرا در پرده‌ی عزت و عظمت خویش از شر بندگانت پنهان دار.
خواندن این دعا پیش از خروج از خانه یا در مواجهه با خطرات روحی و معنوی، انسان را در حصنی الهی قرار می‌دهد.
طلسم محبت و انحراف در نیت
در برخی جوامع، طلسم‌هایی با عنوان طلسم محبت رواج دارد که هدف آن ایجاد علاقه یا بازگرداندن شخصی است. اما این کار از نگاه شرعی، گناه و تجاوز به اراده دیگران محسوب می‌شود. پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
«مَن تَعَلَّمَ شیئاً مِنَ السِّحرِ قَد کَفَرَ بما أُنزِلَ عَلی مُحَمَّدٍ»
هر که چیزی از سحر بیاموزد، به آنچه بر محمد (ص) نازل شده کافر گشته است.
طلسم محبت نمونه‌ای از همان سحر است که تحت عنوانی زیبا، انسان را گرفتار شرک و گناه می‌سازد.
روایات معصومین در محکومیت طلسم محبت
امام صادق علیه‌السلام فرموده‌اند:
«مَنْ عَمِلَ سِحْراً فَقَدْ أَشْرَکَ بِاللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ» (وسائل الشیعة، ج۱۲، ص۲۳۱)
همچنین پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
«مَنْ عَقَدَ عُقْدَةً ثُمَّ نَفَثَ فِیهَا فَقَدْ سَحَرَ، وَمَنْ سَحَرَ فَقَدْ أَشْرَکَ» (بحارالانوار، ج۷۶، ص۲۶۸)
فتوای مراجع تقلید
- آیت‌الله العظمی سیستانی: استفاده از هر نوع طلسم برای تأثیرگذاری بر دل دیگران حرام و از مصادیق سحر است.
- آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی: حتی اگر طلسم محبت با آیات قرآن نوشته شود اما نیت آن کنترل غیرشرعی باشد، باطل و حرام است.
- آیت‌الله العظمی وحید خراسانی: ازدواج تحت تأثیر سحر، فاقد شرایط صحت است.
آثار دنیوی و اخروی
این طلسم نه تنها اختیار انسانی را سلب می‌کند، بلکه منجر به فروپاشی خانواده‌ها، افسردگی، وسواس و حتی خودکشی می‌شود. از نظر شیعه، عامل سحر در قیامت با هاروت و ماروت محشور خواهد شد.
طلسم خشت سفید و ریشه‌های خرافی آن
در برخی سنت‌های کهن، طلسمی با عنوان طلسم خشت سفید شناخته می‌شد که با نوشتن اسامی خاص و دعاهای ساختگی بر روی خشت انجام می‌گرفت. این کار در میان برخی پیروان ادیان تحریف‌شده، به‌ویژه در برخی شاخه‌های دعا نویسی یهودی رایج بود.
در این روش‌ها، از ترکیب نام‌های مقدس با رموز و اعداد عبری برای تأثیرگذاری بر افراد استفاده می‌شد که در حقیقت، نوعی سحر شیطانی است. اسلام این اعمال را صراحتاً باطل و گناه کبیره می‌داند.
دعا نویسی یهودی و جایگاه آن در نگاه اسلام
در منابع تاریخی، اشاره‌هایی به نوعی از دعا نویسی یهودی وجود دارد که بر اساس تعالیم تحریف‌شده‌ی «کابالا» انجام می‌شده است. در این روش، دعاها به‌جای تکیه بر خداوند، به ترکیبات رمزی و حروف اسرارآمیز وابسته بوده‌اند.
اسلام با چنین اعمالی شدیداً مخالفت کرده و آن‌ها را از مصادیق سحر و کهانت دانسته است. در مکتب اهل‌بیت (ع)، دعا زمانی مقبول است که از دل مؤمن برخیزد و بر محور توحید و ذکر الهی باشد، نه با ابزارهای شیطانی و رموز مجهول.
حکم فقهی
شیخ مفید در الإرشاد:
«کُلُّ مَا لَیْسَ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ وَسُنَّةِ نَبِیِّهِ فَهُوَ بَاطِلٌ وَمُحَرَّمٌ»
آیت‌الله خویی:
«استخدام حروف عبری یا نمادهای غیراسلامی در دعانویسی، شرک خفیف است.»
پیامدهای روحی و اخلاقی سحر
سحر تنها آسیبی جسمی نیست؛ بلکه روح انسان را آلوده و از نور ایمان دور می‌کند. کسی که برای رسیدن به مقاصدش به سحر یا طلسم متوسل می‌شود، در حقیقت به وسوسه شیطان تن داده است. قرآن کریم می‌فرماید:
«وَ ما یُعَلِّمانِ مِن أَحَدٍ حَتّی یَقُولا إِنَّما نَحنُ فِتنَةٌ فَلا تَکفُرْ»
یعنی هیچ‌کس را سحر نمی‌آموختند مگر آنکه هشدار دهند این آزمونی الهی است؛ پس کفر نورزید.
بنابراین، ایمان، توکل و پاکی نیت، سپر واقعی در برابر سحر است.
نتیجه‌گیری
از دیدگاه اسلام و اهل‌بیت (ع)، سحر و جادو حقیقتی دارد، اما ورود به آن مساوی با خروج از دایره ایمان است. مؤمن باید به جای پناه بردن به طلسم و دعا نویسی‌های انحرافی همچون طلسم محبت یا طلسم خشت سفید، با توکل بر خداوند و قرائت دعاهای باطل سحر و دعا احتجاب به مصونیت روحی برسد.
اسلام، راه رهایی از سحر را در ایمان، ذکر، دعا و پیوند قلبی با قرآن و اهل‌بیت (ع) می‌داند. در دنیای امروز نیز که جهل و خرافه در قالب‌های نوین ظاهر می‌شود، بازگشت به قرآن و معارف اهل‌بیت (ع) تنها راه نجات انسان از دام شیطان است.