در خصوص وحدت مسلمین به خصوص شیعه و سنی بایدها و نبایدهایی وجود دارد که لازم است چند نکته درباره آن متذکر شويم :
1 – در لزوم و ضرورت وحدت اسلامي به ويژه در مقطع حاضر هيچ شک و شبهه اي وجود ندارد و يکي از ثمرات انقلاب اسلامي بزرگ مردم ايران نيز عنايت ويژه اي بود که پس از پيروزي انقلاب اسلامي نسبت به بحث وحدت صورت گرفت که اوج آن را بايد در نامگذاري هفته منتهي به ميلاد پربرکت پيامبر اسلام (ص) به نام هفته وحدت بود . علت اين امر نيز اين بود که هدف بزرگ انقلاب اسلامي اجراي دين مبين اسلام و آموزه هاي آن بود و از طرفي يکي از مهم ترين آموزه هاي دين اسلام تاکيد بر وحدت اسلامي ميان مسلمانان جهان مي باشد . به عبارت ديگر اسلام بر وحدت ميان مسلمانان تأکيد فراواني دارد قرآن کريم مي فرمايد: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ؛» و نعمت خدا را بر خود ياد کنيد آنگاه که دشمنان يکديگر بوديد پس ميان دل هاي شما الفت و مهرباني انداخت تا به لطف او برادران هم شديد،[1] يا مي فرمايد: «وَلاَ تَکونُواْ کالَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَاخْتَلَفُواْ مِن بَعْدِ مَا جَاءهُمُ الْبَيِّنَاتُ وَأُوْلَئِک لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ» و چون کساني نباشيد که پس از آن دلايل آشکار براي شان آمد پراکنده شدند و با هم اختلاف پيدا کردند و براي آنان عذاب سنگين است.[2]
جاي ديگر مي فرمايد: «...وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ وَتَذْهَبَ رِيحُکمْ...» و با هم نزاع نکنيد که سست شويد و مهابت شما از بين برود».[3]
«إِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکمْ فَاعْبُدُونِ» و اين امت شما امتي يگانه است و منم پروردگار شما پس مرا بپرستيد.[4]
بنابر اين در اصل لزوم وحدت ميان مسلمانان هيچ شک و شبهه اي وجود ندارد و اهميت آن به گونه اي است که بر اساس فتاواي مراجع بزرگوار به منظور حفظ وحدت حتي شيعيان مي توانند پشت سر اهل سنت نماز بخوانند و اين نماز آنها نيازي به اعاده نيز ندارد .
2 – منظور از وحدت ميان شيعه و سني اين نيست که شيعه سني شود و يا سني شيعه شود و يا هر يک از مذاهب عقايد مذهبي خود را مورد بحث و بررسي و تحقيق و نظر نيز قرار ندهد . بلکه از نظر مقام معظم رهبري به عنوان يکي از پيشگامان طرح وحدت ، اين است که شيعه و سني هم نقاط اشتراک و هم نقاط افتراقي دارند که به منظور حفظ وحدت مي توان از نقاط مشترک استفاده کرد . به عنوان مثال مقام معظم رهبري در اين زمينه چنين مي فرمايند :
« ما وقتي به وحدت دعوت ميكنيم، مقصود ما اين نيست كه فرق مسلمين ـ اعم از شيعه و سني ـ يا فرقي كه داخل تشيع و تسنن هستند، موظف و مجبورند كه از عقيدهي خود دست بردارند و به عقيدهي سومي يا به عقيدهي طرف مقابل، گرايش پيدا كنند. اين، چيزي است كه به تحقيق و تفحص و مطالعهي هر كسي وابسته است و بينه و بينالله تكليف اوست. بحث ما اين نيست.
بحث ما اين است كه ميخواهيم به همهي مسلمانان ـ از شيعه و سني ـ بگوييم و تذكر بدهيم كه شما يك نقاط مشترك و يك نقاط اختلاف و افتراق داريد. در بعضي چيزها، با هم شريكيد و يك طور فكر و عمل ميكنيد و در بعضي چيزها، هر فرقه روش خود را دارد.
نكته اين است كه اولاً، آن نقاط اشتراك بيشتر از نقاط افتراق است. يعني همهي مسلمين، به خداي واحد و قبلهي واحد و پيامبر واحد و احكام و نماز و روزه و زكات و حج اعتقاد دارند. ... حرف ما در هفتهي وحدت و به عنوان پيام وحدت اين است كه مسلمانان بيايند با هم متحد بشوند و با يكديگر دشمني نكنند. محور هم كتاب خدا و سنت نبياكرم (صلياللهعليهوآلهوسلم) و شريعت اسلامي باشد.»[5]
3 – يکي از مسائل مهم در هر مذهبي از جمله مذهب تشيع اعتقادات آن مذهب نسبت به مسائل بنيادين مذهبي و ريشه هاي تاريخي اين مسائل است . در دين اسلام نيز يکي از مهمترين موضوعات مهم مورد بحث مساله خلافت و جانشيني پيامبر اسلام (ص) مي باشد که از نظر اهل سنت خلفاي راشدين که از ابوبکر آغاز مي شود جانشينان پيامبر (ص) هستند ولي از نظر شيعيان خليفه و جانشين پيامبر بايد صفات خاصي همچون عصمت را داشته باشد و از جانب خدا به اين سمت منصوب شده باشد و به همين دليل شيعه معتقد است پيامبر اسلام (ص) در دوران حيات مبارک خويش به امر الهي و نصب او خليفه بعد از خود را انتخاب کرده است که همان امام علي (ع ) مي باشد . بنابر اين طرح مسائلي از اين قبيل که در واقع طرح اعتقادات مذهبي مي باشد تا زماني که با مساله مهم وحدت تعارض و تنافي نداشته باشد هيچ ايرادي ندارد . يکي از مهم ترين اموري که باعث بروز تعارض و تنافي طرح اين اعتقادات با وحدت مي شود عبارت است از اهانت به مقدسات اهل سنت که اين کار از جانب علما و مراجع بزرگواري همچون مقام معظم رهبري حرام شمرده شده است . به عنوان مثال ايشان در فتوايي که با استقبال گسترده اي در جهان اسلام مواجه شد و آبي بر آتش تفرقه افکني هاي برخي عناصر نادان مدعي تشيع شد اعلام کردند:
« اهانت به نمادهای برادران اهل سنت از جمله اتهام زنی به همسر پیامبر اسلام [عایشه] حرام است. این موضوع شامل زنان همه پیامبران و به ویژه سید الانبیاء پیامبر اعظم -حضرت محمد(ص) -می شود ».[6]
ايشان همچنين در باره مباحثه و گفتگو در باره اعتقادات مذهبي و محدوده آن معتقدند:
« اگر كسى براى اثبات مذهب خود تلاش علمى بكند، من آن را رد نمىكنم. هم شيعه، هم سنى، هم هر مؤمن به نحلهيى، به عقيدهيى و به طريقهيى، حق دارد طريقهى خودش را اثبات كند. اين، چيز ديگرى است؛ ما آن را رد نمىكنيم. آنچه كه ما رد مىكنيم، تلاش براى معارضه، كوبيدن، اهانت كردن و نفى موجوديت طرف مقابل است؛ اين غلط است.
در بحث علمى، طبيعى است كه هر كس عقيدهيى دارد. اثبات آن عقيده به معناى نفى و رد عقايد ديگرى و استدلال بر عقيدهى خود است. همهى اينها مفهوم، قابل درك و قابل تحمل است. همين بحثها هم هميشه دامنهى تفكر را گسترش مىدهد، تعميق مىكند و پيشمىبرد؛ مانعى ندارد؛ ليكن آنجايى كه دو گروه، هر دو منتسب به اسلام، و هر دو معتقد به مبانى اساسى واحد، در مقابل هم صفآرايى مىكنند، تا يكديگر را محو كنند، يا ضربه بزنند، يا جريحهدار كنند، اين فاجعه است؛ ما از اين كار بايستى جلوگيرى كنيم ».[7]
بنابر اين به اعتقاد ما امکان طرح اعتقادات مذهبي ، اثبات حقانيت مذهب تشيع و حتي شخصيت شناسي خلفاي اهل سنت وجود دارد بدون اينکه نيازي به اهانت به مقدسات اهل سنت و يا امور ديگري که منافي وحدت اسلامي هستند باشد و اين نيازمند رعايت ظرافت هايي است که بايد به دقت رعايت شود .
[1]. آل عمران / 104.
[2]. آل عمران / 105.
[3]. انفعال / 46.
[4]. انبياء / 92.
[5] بيانات مقام معظم رهبري در ديدار اقشار مختلف مردم به مناسبت هفته وحدت (۱۳۶۸/۰۷/۱۹)
[6] شيعه نيوز ، http://www.shia-news.com/fa/pages/?cid=19127
[7] بيانات در دیدار اعضای شورای عالی مجمع تقریب مذاهب اسلامی ، ۱۳۷۰/۰۷/۰۱