الف : سب در اسلام
سب بمعني فحش و حرف زشت و بي ادبي است كه در فقه شيعه و سني نسبت به هر كس چه مسلمان و غير مسلمان حرام است ، در قرآن كريم حتی سب و توهین به بت ها و معبودهاي مشركان را نهي فرمود :
الأنعام : 108 وَ لا تَسُبُّوا الَّذينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ فَيَسُبُّوا اللَّهَ عَدْواً بِغَيْرِ عِلْمٍ كَذلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمْ ثُمَّ إِلى رَبِّهِمْ مَرْجِعُهُمْ فَيُنَبِّئُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُون
پس ممنوع بودن سب وتوهین یک اصل كلي اسلامی است .
ب: لعن در اسلام
لعن در لغت به معنی نفرین است نه توهین اما در اثر نوع استعمال ، لعن به توهین تعبیرمی شود
بر اساس آیات قرآنی لعن در اسلام برای گروه های زیر در دو بخش نه تنها جایز بلکه واجب است.
1-کافران
لعن برای همه کافران وارد نشده و جایز نیست اما برای بعضی از کافران نه تنها جایز بلکه خداوند هم آنها را لعن کرده است.
کافرانی که مستحق لعن هستند به چند دسته تقسیم می شوند :
تعدی کنندگان :
المائدة : 78- لُعِنَ الَّذينَ كَفَرُوا مِنْ بَني إِسْرائيلَ عَلى لِسانِ داوُدَ وَ عيسَى ابْنِ مَرْيَمَ ذلِكَ بِما عَصَوْا وَ كانُوا يَعْتَدُونَ
کفر علیرغم شناخت ومعرفت :
البقرة : 89 وَ لَمَّا جاءَهُمْ كِتابٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِما مَعَهُمْ وَ كانُوا مِنْ قَبْلُ يَسْتَفْتِحُونَ عَلَى الَّذينَ كَفَرُوا فَلَمَّا جاءَهُمْ ما عَرَفُوا كَفَرُوا بِهِ فَلَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الْكافِرينَ
البقرة : 159 إِنَّ الَّذينَ يَكْتُمُونَ ما أَنْزَلْنا مِنَ الْبَيِّناتِ وَ الْهُدى مِنْ بَعْدِ ما بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتابِ أُولئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَ يَلْعَنُهُمُ اللاَّعِنُونَ
آلعمران : 86 كَيْفَ يَهْدِي اللَّهُ قَوْماً كَفَرُوا بَعْدَ إيمانِهِمْ وَ شَهِدُوا أَنَّ الرَّسُولَ حَقٌّ وَ جاءَهُمُ الْبَيِّناتُ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمين( 87) أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ أَنَّ عَلَيْهِمْ لَعْنَةَ اللَّهِ وَ الْمَلائِكَةِ وَ النَّاسِ أَجْمَعينَ
دروغگویان وتهمت و افترا زنندگان:
آلعمران : 61 فَمَنْ حَاجَّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبينَ
هود : 18 وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أُولئِكَ يُعْرَضُونَ عَلى رَبِّهِمْ وَ يَقُولُ الْأَشْهادُ هؤُلاءِ الَّذينَ كَذَبُوا عَلى رَبِّهِمْ أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمينَ
النور : 7 وَ الْخامِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كانَ مِنَ الْكاذِبينَ
النور : 23 إِنَّ الَّذينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ الْغافِلاتِ الْمُؤْمِناتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظيمٌ
تحریف کنندگان و طعنه زنندگان :
النساء : 46 مِنَ الَّذينَ هادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَواضِعِهِ وَ يَقُولُونَ سَمِعْنا وَ عَصَيْنا وَ اسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَ راعِنا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَ طَعْناً فِي الدِّينِ وَ لَوْ أَنَّهُمْ قالُوا سَمِعْنا وَ أَطَعْنا وَ اسْمَعْ وَ انْظُرْنا لَكانَ خَيْراً لَهُمْ وَ أَقْوَمَ وَ لكِنْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلا يُؤْمِنُونَ إِلاَّ قَليلاً
البقرة : 87 وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْكِتابَ وَ قَفَّيْنا مِنْ بَعْدِهِ بِالرُّسُلِ وَ آتَيْنا عيسَى ابْنَ مَرْيَمَ الْبَيِّناتِ وَ أَيَّدْناهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ أَ فَكُلَّما جاءَكُمْ رَسُولٌ بِما لا تَهْوى أَنْفُسُكُمُ اسْتَكْبَرْتُمْ فَفَريقاً كَذَّبْتُمْ وَ فَريقاً تَقْتُلُون
النساء : 52 أُولئِكَ الَّذينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ مَنْ يَلْعَنِ اللَّهُ فَلَنْ تَجِدَ لَهُ نَصيراً
ظالمین :
هود : 18 وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أُولئِكَ يُعْرَضُونَ عَلى رَبِّهِمْ وَ يَقُولُ الْأَشْهادُ هؤُلاءِ الَّذينَ كَذَبُوا عَلى رَبِّهِمْ أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمينَ
دراین آیه تعریف دیگری از ظالم نیز ارایه شده است
الأعراف : 44 وَ نادى أَصْحابُ الْجَنَّةِ أَصْحابَ النَّارِ أَنْ قَدْ وَجَدْنا ما وَعَدَنا رَبُّنا حَقًّا فَهَلْ وَجَدْتُمْ ما وَعَدَ رَبُّكُمْ حَقًّا قالُوا نَعَمْ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌ بَيْنَهُمْ أَنْ لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمينَ
منافقین:
التوبة : 68 وَعَدَ اللَّهُ الْمُنافِقينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْكُفَّارَ نارَ جَهَنَّمَ خالِدينَ فيها هِيَ حَسْبُهُمْ وَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ لَهُمْ عَذابٌ مُقيمٌ
2- مؤمنین (مسلمانان)
لعن برای مسلمان و مومن جایز نیست مگر مواردی که قرآن و حتی خداوند آنها را لعن کرده است.
قتل نفس عمدي مؤ من :
4 النساء : 93 وَ مَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خالِداً فيها وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ لَعَنَهُ وَ أَعَدَّ لَهُ عَذاباً عَظيماً
منافقین و مشرکین وکسانیکه نسبت به خداوند سوء ظن داشته باشند
الفتح : 6 وَ يُعَذِّبَ الْمُنافِقينَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْمُشْرِكينَ وَ الْمُشْرِكاتِ الظَّانِّينَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ دائِرَةُ السَّوْءِ وَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَ لَعَنَهُمْ وَ أَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَ ساءَتْ مَصيراً
عهد شکن ها و قطع کنندگان رابطه با آنها :
الرعد : 25 وَ الَّذينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ ميثاقِهِ وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ أُولئِكَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ
اذیت کنندگان پیامبر:
الأحزاب : 57 إِنَّ الَّذينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهيناً
فساد در زمین و قطع رحم :
محمد: 22 فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِنْ تَوَلَّيْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُم ( 23) أُولئِكَ الَّذينَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فَأَصَمَّهُمْ وَ أَعْمى أَبْصارَهُمْ
پس نفس لعن در موارد ذكر شده نه تنها در اسلام ممنوع نیست بلکه خداوند خود از لعن کنندگان هستند.
اما هیچ گروهی ، چه مسلمان و چه کافر را نمی توان بدون دلیل و خارج از چارچوب لعن کرد .
لعن صحابه
همه صحابه پیامبر اكرم (ص) بدون استثناء دارای فضيلتي خاص و ويژه بودند كه تمامي مسلمانان تا قيامت از آن محروم اند ، که آن فضيلت مصاحبت و زيارت رسول الله (ص) است . همه مسلمانان اين فضيلت را براي همه آنها قبول دارند ، اما به دلیل آیات فوق باید قبول کرد که مصاحبت و زيارت پيامبر اكرم (ص) باعث عصمت یک مسلمان و عامل گناه نکردن او نمي شود .
برخي از مسلمان بویژه مردم عامی وغیرعالم همه صحابه را مبرا از معصيت دانسته و در نتیجه همه اعمال خلاف آنها را حمل به اجتهاد می نمايند درحالیکه علمای طراز اول مذاهب مختلف اسلامي چنین اعتقادی ندارند.
مهمترین دلیل اجتهادی نبودن عمل بعضی از صحابه :
اختلافات صحابه در صدر اسلام آنقدر بود که حتی منجر به کشتن نه تنها بعضی از صحابه معمولی بلکه خلفای راشدین نظیر خلیفه دوم ، سوم و چهارم و درگیری هایی در سه جنگ بزرگ بین خلیفه چهارم و ام المومنین (عایشه) و سایرصحابی بزرگ در دوران خلافت علی (ع) شد. تعدادی از علماي برخي از فرق آن درگیری ها را دلیل اجتهاد صحابه می دانند ولی علمای بزرکي نظیر محمد عبده استاد الازهر درشرح نهج البلاغه این اختلافات را دلیلی بر مشکلات صحابه و اشتباه اقدامات آنان در صدر اسلام ذکر می کند چون اجتهاد نمی تواند منجر به عمل حرام نظیر قتل عمد مومن بویژه قتل خلفا شود.
از نظر درجات علم وايمان وعمل صحابه داراي رتبه و درجات گوناگوني مي باشند كه به 5 مورد اشاره مي گردد .
الف – صحابه های معصوم که مصداق آيه تطهير هستند و قطعا" از گناه مبری هستند.
ب – صحابه های مؤمن و مجاهد و شهيدان غزوات که علیرغم شهادت و مجاهدت معصوم نیستند.
ج – صحابه هایی که مرتكب گناه و لغزشهایی شده اندکه حد هم بر آنها جاري شده است .
د-صحابه های که درجنگ علیه خلفا حضور داشته اند که منجر به کشته شدن سایر صحابی بزرگ شده است.
ه – صحابه هایی که منافق بوده اند و قرآن كريم بویژه در آیه 101 سوره توبه به پیامبر اعلان می فرماید .
بعضی از دلایل اختلاف درجات صحابه عبارتند از :
الف – حدیث پیامبر در مورد اعمال غیر قابل انتظار صحابه بعد از ایشان :
قال النبي (ص) : انا فرطكم علي الحوض و سانازع رجالاً فاغلب عليهم فلأقولن
ربّ اصحابي اصحابي فيقال : انك لاتدري ما احدثو بعدك . مسند احمد 2 / 35
پیامبر فرمود: وقتی در کنارحوض عده ای از اصحاب من مشکل دارند , من میگویم :
خدایا اصحاب من , اصحاب من ، گفته می شود: (پیامبر) تو نمی دانی بعد از تو چه کردند.
ب – اجراي حدود و تعزيرات توسط پيامبر اكرم (ص) و خلفاي راشدين بر برخي از صحابه
( كتب الأصابة في تمييز الصحابة ، اسدالغابة في معرفة الصحابة ، ابن عبد البر – الاستيعاب في معرفة الاصحاب ) .
ج – آیه ای که دلیل بر اقدام خلاف بعضی از صحابه است :
ان جائكم فاسق بنبأ فتبينوا ان تصيبوا قوماً بجهالة فتصبحوا علي ما فعلتم نادمين . ... (وليد).
وقتی فاسقی خبری آورد تحقیق کنید و اگر آسیبی از روی جهالت به قومی وارد گردید ازآنچه که کردید پشیمان خواهید شد.
د - صحابه هایی که در نماز پیامبر را تنها گذاشتند
واذا رأوا تجارة او لهواً انفضّوا اليها و تركوك قائما ... . سوره جمعه
ه - و علي الثلاثة الذين خلّفوا حتي ضاقت عليهم الأرض ....
وآن سه نفر که باقی ماندند (ازجنگ) تا آنجا که زمین برآنها تنگ شد.
و- آیه 101 سوره توبه در مورد منافقین بودن برخي از اهل مدینه : من اهل المدينة مردوا علي النفاق لا تعلمهم نحن نعلمهم
در بین مردم اهل مدینه (عده ای) منافق هستند ، پیامبر تو آنها را نمی شناسی ما آنها را می شناسیم .
لعن خلفای راشدین
در كتب رسمي بزرگان شيعه لعن صريح بر اشخاص بویژه خلفا و يا صحابه کرام اصلاً وجود ندارد ؛ هرچند ممکن است لعن در نوشته هاي بعضی از افراطی های غیرعالم وجود داشته باشد .
رهبري فعلی ایران و امام خميني(ره) و مراجع بزرگ معاصر ايران و عراق . (متن استفتاییه ازمراجع و پاسخ آنها). رسماً لعن بر مقدسات اهل سنت را حرام و محكوم و منع كرده اند و هركس مدعي تشيع است حق ندارد به خلفا نه تنها لعن ؛ بلکه حتي اهانت نماید .
عده ای همچون ياسر الحبيب و اللهياري که اكنون در تلويزيون ها يا منابر و با چاپ كتب و غيره لعن بر برخي از خلفاي كرام و يا صحابي را تبلیغ می کنند مزدور اجانب بوده و گناهكار شمرده مي شوند .
اختلاف نظر مذاهب مختلف اسلامي در مورد خلفاي كرام
مفهوم و تصوير ذهني شافعي و مالكي و حنبلي و حنفي و شيعه از هر يك از خلفاي سه گانه دو برداشت متفاوت است که هر دو در ملاكهاي ارزشي مشتركند . اما اختلاف درمشخصات تاريخي عملكرد خلفاء است كه در واقع يك اختلاف تاريخي است نه عقيدتي . همانگونه که شیخ احمد طیب مفتی الازهر در تلويزیون مصر اعلان کرد بحث خلفای بعد از پیامبر بحث عقیدتی نیست و یک بحث تاریخی است .