«دعای سحر» یکی از دعاهای عظیم‌الشأنی است که از امام رضا علیه‌السلام روایت شده و آن حضرت فرموده است: این دعا، دعایی است که امام باقر علیه‌السلام در سحرهای ماه رمضان می‌خواند.

در عین حال یکی از آثار فاخر و ارزشمند امام خمینی (ره) «شرح دعای سحر» است؛ اثری که امام خمینی (ره) آن را در حدود 27 سالگی خود تألیف کرده و نشان از دانش و عرفان والای ایشان از دوران جوانی دارد.

به منظور آشنایی بیشتر مخاطبان با مفاهیم و مضامین والای دعای سحر که خواندن آن در سحرهای ماه رمضان توصیه شده، به بررسی بخش‌ها و نکاتی از امام خمینی (ره) درباره این دعای ارزشمند و والا پرداخته است.

نکات مهم فراز ابتدایی از این دعای شریف را می‌خوانیم:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ بَهائِكَ بِأَبْهاهُ وَكُلُّ بَهائِكَ بَهِیٌّ، اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُكَ بِبَهائِكَ كُلِّهِ.

خدایا، از تو درخواست می‌کنم به حق زیباترین مرتبه از زیبایی‌ات و همه مراتب زیبایی‌ات زیباست، خدایا از تو درخواست می‌کنم به حق همه مراتب زیبایی‌ات.

• عالم هستی در منظر عرفان اسلامی در دو بخش کلی دسته‌بندی می‌شود: 1- عالم شهادت: شامل همه آنچه ما با چشم سر مشاهده می‌کنیم، مانند وجود خودمان، زمین، آسمان، ساختمان ها و... 2- عالم غیب: شامل آنچه از دید چشم سر ما پنهان است مانند خداوند، بهشت، جهنم و...
• موجودات در عالم نیز در سه بخش کلی دسته‌بندی می‌شوند: 1- مرتبه عقلی: کاملاً مجرد مانند خداوند؛ 2- مرتبه مثالی: موجوداتی که نه کاملاً مجرد هستند و نه کاملاً مادی مانند جن و فرشته؛ 3- مرتبه حسی: موجوداتی که قابل دیدن هستند مانند زمین و آسمان.
• انسان تنها موجودی است که دارای همه مراتب عقلی و مثالی و حسی است و عوالم غیب و شهادت در او نهفته است. درواقع انسان وجودی حسی دارد که با طی کردن مراحل عبادی و سلوک معنوی می‌تواند به مراحل بالاتر یعنی مرتبه مثالی و عقلی برسد.
• چون خداوند پرورنده انسان جامع کامل است، سزاوار است انسان پروردگارش را به نامی بخواند که مناسب مقام پروردگار باشد و در عین حال، انسان را از آنچه با او سازگار نیست حفظ کند. برای همین است که از شیطان رجیم به [نام مبارک] «الله» پناه برده می‌شود: «فإذا قرأت القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم» (سوره نحل؛ آیه 98)

• عبارت «إنی» (به معنی همان من...) برگرفته از منیّت دعاکننده نیست، چون منیت با درخواست سازگاری ندارد. بلکه این عبارت (انّی أسئلک) مانند کلام خداوند بلندمرتبه است که می‌فرماید: «أنتم الفقراء الی الله ؛ شما نیازمند به خدا هستید». اثبات منیّت در مقام خواری و اظهار ناداری نه تنها نکوهیده نیست، بلکه اگر موجب حفظ مقام بندگی و توجه به فقر و نیاز در بیداری دوم (صحو ثانی) باشد، از بالا ترین مراتب انسانیت است.
• درخواست اگر با زبان استعداد باشد رد نمی‌شود و چنین دعایی مقبول و مستجاب خواهد شد، زیرا اجابت کننده درخواست وجودی تامّ و فوق تمام است و فیض او کامل و فوق کمال است. عدم ظهور فیض و افاضه او به علت کمی استعداد در دعاکننده است و اگر شخص واقعاً مستعد پذیرش فیض باشد، پروردگار او را از خزائنی که بی‌پایان و فنا ناپذیر است و معادنی که تمام نشدنی و نقصان ناپذیر است بهره‌مند می‌سازد.
• سزاوار است دعاکننده در پاکیزگی باطن و پالایش قلب خود از پلیدی‌ها و صفات رذیله بکوشد تا دعایش از زبان گفتار به زبان حال، و از زبان حال به زبان استعداد، و از ظاهر به باطن سرایت کند و خواسته‌اش برآورده شود و به مقصود برسد.
• «بهاء» نوری همراه با هیبت و وقار و در بر دارنده جمال و جلال است.
• بعضی فقرات دعای سحر مانند دعای کمیل بالاتر از آن است که برای ما ممکن باشد از زبان خودمان با خدا سخن بگوییم، زیرا مقام معرفت بالایی برای این دعا لازم است. پس بهتر است زبان خود را به منزله زبان انبیاء و اولیای الهی قرار دهیم و خداوند را از جانب آنان بخوانیم و از زبان ایشان به دعا مشغول شویم.
• گذر از مقام‌ها و مراتب گوناگون انسان را از شرایطی که تجلیات و انوار حق را «بهی» و «کامل» (زیبا وکامل) خوانده و در مرحله دیگر بعضی را «ابهی» و «اکمل» (زیباتر و کامل‌تر) نامیده، به مرتبه‌ای می‌رساند که درک می‌کند همگی از تجلیات محض ذات احدیث و انوار خالص جمال نور حقیقی‌اند. لذا می‌گوید: «کلّ بهائک بهی. وکلّ شرفک شریف؛ همه زیبایی تو زیباست و همه شرف تو شریف است»؛ زیرا در این مقام هیچ اشرفیتی در میان نیست و تمامی این صفات امواج دریای وجود پروردگار و انوار نور ذات او هستند و همه آنها با کل و کل با ذات متحدند.
• «بهاء» نوری همراه با هیبت و وقار و در بر دارنده جمال و جلال است، اما چون هیبت در بهاء در مرتبه باطن است و نور در مرتبه ظهور، بهاء از جمله صفات جمال محسوب می‌شود که جلال در آن باطنی است. نیز، چون جمال عبارت از چیزی است که متعلق به لطف باشد، بدون اعتبار ظهور و عدم ظهور در آن، لذا بهاء به وسیله جمال احاطه شده و در آن محاط است.

«دعای سحر» یکی از دعاهای عظیم‌الشأنی است که از امام رضا علیه‌السلام روایت شده و آن حضرت فرموده است: این دعا، دعایی است که امام باقر علیه‌السلام در سحرهای ماه رمضان می‌خواند.

در عین حال یکی از آثار فاخر و ارزشمند امام خمینی (ره) «شرح دعای سحر» است؛ اثری که امام خمینی (ره) آن را در حدود 27 سالگی خود تألیف کرده و نشان از دانش و عرفان والای ایشان از دوران جوانی دارد.

به منظور آشنایی بیشتر مخاطبان با مفاهیم و مضامین والای دعای سحر که خواندن آن در سحرهای ماه رمضان توصیه شده، به بررسی بخش‌ها و نکاتی از امام خمینی (ره) درباره این دعای ارزشمند و والا پرداخته است.

نکات مهم فراز چهاردهم از این دعای شریف را می‌خوانیم:

اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ مِنْ مَسائِلِكَ بِأَحَبِّها إِلَیْكَ وَكُلُّهٰا [وَكُلُّ مَسائِلِكَ] إِلَیْكَ حَبِیبَةٌ، اللّٰهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُكَ بِمَسائِلِكَ كُلِّها

پروردگارا، از تو درخواست می‌کنم به محبوب‌ترین درخواست‌ها نزد تو، حال آن که هر درخواستی نزد تو محبوب است. پروردگارا از تو درخواست می‌کنم به همه درخواست‌ها از تو.

• «سؤال» یعنی درخواست سائل از مسئول با توجّه نمودن به او، برای تحقق آنچه به آن نیاز دارد.
• سؤال ممکن است توجّه ذاتی باشد یا حالی، باطنی باشد یا ظاهری؛ به زبان استعداد باشد یا زبان حال یا گفتار.
• همه موجودات و جمیع ممکنات محتاج و نیازمند، به سبب فقر و احتیاج ذاتی و صفتی، به سوی قیّوم مطلق و افاضه‌کننده بر حق، روی می‌گردانند و به لسان استعداد وجود و کمالاتش را از حضرت او می‌طلبند، و اگر استدعا و طلب نبود فیض، بر آن‌ها افاضه نمی‌شد.
• نخستین استدعا و سؤالی که در عالم هستی واقع شد، استدعای اسماء و صفات الهی با زبانی متناسب با مقام آن‌ها و برای ظهور حضرت واحدیّت از حضرت غیب مطلق بود.

• اگر دعا با لسان ذات و استعداد باشد مورد قبول است و رد نمی‌شود. و به اندازه استحقاقش فیض به او افاضه می‌شود و فرو گذار نمی‌گردد. و اگر دعای با زبان گفتار، با زبان استعداد مطابقت داشته باشد و بیان و گفتار زبان برخلاف بیان و گفتار دل نباشد و بین گفتار با حال مغایرت نباشد، پذیرفته می‌شود و اگر مستجاب نگردد یا بخاطر عدم صدور آن از زبان استعداد یا مخالفت آن با نظام أتَم. و شاید هم گاهی عدم اجابت آن بواسطه حاصل نشدن شرایط و متمّمات باشد و دیگر اسباب بسیاری که در این امر دخیلند.
• انسان چون وجود جامع است و به حسب مراتب نزولی و صعودی، نشأت‌ها و ظهورها و عوالم و مقاماتی دارد به حسب هر نشئه و عالم زبانی دارد که مناسب با همان مقام است.
• خدواند می‌فرماید: « کنت کنزاً مخفیاً فأحببت أن أعرف فخلقت الخلق لکن أعرف؛ من گنجی نهان بودم و دوست داشتم که شناخته شوم، لذا خلق را آفریدم تا شناخته شوم ». بنابراین حبّ ذاتی منشأ ظهور موجودات است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی عصر امروز در دیدار آقای اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس و هیأت همراه، با تجلیل از ایستادگی بی‌نظیر نیروهای مقاومت فلسطین و همچنین مردم غزه تأکید کردند: صبر تاریخی مردم غزه در مقابل جنایتها و وحشیگری‌های رژیم صهیونیستی که با حمایت کامل غرب انجام می‌شود، یک پدیده عظیم است که حقیقتا به اسلام عزت بخشیده و موضوع فلسطین را علی‌رغم خواست دشمن، به مسئله اول جهان تبدیل کرده است.

رهبر انقلاب اسلامی با تأکید بر اینکه کشتار مردم غزه و نسل‌کشی در این منطقه هر انسان صاحب وجدانی را متاثر می‌کند، افزودند: جمهوری اسلامی ایران در موضوع حمایت از قضیه فلسطین و مردم مظلوم و مقاوم غزه هیچ تردیدی به خود راه نخواهد داد.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای موضوع حمایت افکار عمومی بین‌المللی و همچنین افکار عمومی جهان اسلام به‌ویژه دنیای عرب از مردم غزه را مهم ارزیابی کردند و گفتند: اقدامات تبلیغاتی و رسانه‌ای مقاومت فلسطین تاکنون بسیار خوب و جلوتر از دشمن صهیونیستی بوده است و باید در این زمینه بیش از پیش اقدام شود.

ایشان همچنین یاد شهید «العاروری» از رهبران حماس را که به دست رژیم صهیونیستی به شهادت رسید، گرامی داشتند و خاطر نشان کردند: این شهید بزرگوار شخصیت برجسته‌ای بود که عاقبتِ مبارکِ شهادت، پاداش خداوند متعال به مجاهدت‌های وی بود.

آقای اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس نیز در این دیدار ضمن تشکر و قدردانی از حمایت‌های مردم و دولت جمهوری اسلامی ایران از قضیه فلسطین و به‌خصوص مردم غزه، گزارشی از آخرین تحولات میدانی و سیاسی جنگ غزه ارائه کرد و گفت: صبر و ایستادگی مثال‌زدنی مردم غزه و نیروهای مقاومت در این شش ماه،که ناشی از ایمان راسخ آنان است موجب شده دشمن صهیونیستی به هیچ یک از اهداف راهبردی خود در جنگ غزه، دست نیابد.

رئیس دفتر سیاسی حماس با تأکید بر اینکه عملیات «طوفان‌الاقصی» اسطوره شکست‌ناپذیری رژیم صهیونیستی را از بین بُرد و اکنون دشمن صهیونیستی بعد از گذشت شش ماه خسارت‌های سنگینی را متحمل شده و هزاران نفر از نظامیان این رژیم کشته و زخمی شده‌اند، افزود: جنگ غزه یک جنگ جهانی است و هیأت حاکمه آمریکا شریک اصلی جنایت صهیونیستها است زیرا رأسا هدایت جنگی رژیم صهیونیستی را بر عهده دارد.

وی در پایان خطاب به رهبر انقلاب تأکید کرد: به جنابعالی اطمینان خاطر می‌دهم که به‌رغم همه وحشیگیری‌ها و جنایات و نسل‌کشی که در غزه در جریان است، مردم غزه و نیروهای مقاومت با قدرت ایستاده‌اند و به دشمن صهیونیستی اجازه نخواهند داد ذره‌ای به اهداف خود دست یابد.

چرا خداوند روزی بعضی از بندگان را زیاد و روزی برخی دیگر را کم قرار داده است؟

پاسخ اجمالی:

امام علی(ع) در خطبه ۹۱، با تأکید بر عدالت خداوند در تقسیم روزی بندگان، هدف از این تقسیم را آزمایش بندگان عنوان کرده است. آنانکه از نعمت فراوان بهره می گیرند آزمایش می شوند که آیا شکر این همه نعمت را به جا می آورند و بخشی از ثروت خداداد را در اختیار محرومان قرار می دهند؟ و گروهی که گرفتار تنگی روزی می شوند آیا صبر و استقامت می کنند؟ اینکه فقر و غنا و سلامتی و بیماری، آن چنان به هم نزدیک یا آمیخته شده اند که نمی توان آنها را از هم تشخیص داد برای آن است که هیچ کس در حال غنا و سلامت و شادی مغرور نگردد و همگان بدانند این امور همیشه و همه جا در معرض زوال و نابودی است.

پاسخ تفصیلی:

امام علی(علیه السلام) در فرازی از خطبه ۹۱ «نهج البلاغه» می فرماید: (خداوند روزی ها را مقدّر کرد و اندازه گیری فرمود؛ گاه آن را زیاد و گاه کم نمود؛ گاه با تنگی و گاه با وسعت، روزی [بندگان] را تقسیم کرد)؛ «وَ قَدَّرَ الْأَرْزَاقَ فَکَثَّرَهَا وَ قَلَّلَهَا، وَ قَسَّمَهَا عَلَی الضِّیقِ وَ السَّعَةِ»، و از آنجا که ممکن است این چنین توّهم شود که تفاوت گذاشتن میان بندگان، با عدالت سازگار نیست در جمله بعد می افزاید: (خداوند ارزاق را به طور عادلانه تقسیم کرد)؛ «فَعَدَلَ فِیهَا». اشاره به این که عدالت به معنای مساوات و برابری نیست؛ بلکه عدالت آن است که به هر کس آنچه مصلحت او است بدهند چنان که در حدیثی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) آمده است که فرمود: خداوند می فرماید: «فَإِنَّ مِنْ عِبَادِیَ الْمُؤْمِنینَ مَنْ لَایُصْلِحُهُ إِلَّا الْفَاقَةَ وَ لَوْ أَغْنَیْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذلِکَ، وَ إِنَّ مِنْ عِبَادِی مَنْ لَا یُصْلِحُهُ إِلَّا الصِّحَّةُ وَ لَوْ أَمْرَضْتُهُ لَأَفْسَدَهُ ذلِکَ ...»(۱).

(بعضی از بندگانِ با ایمان من هستند که جز تنگدستی آنها را اصلاح نمی کند و اگر آنها را غنی سازم موجب فسادشان می شود و بعضی از بندگان من هستند که جز سلامت [و غنا] آنها را اصلاح نمی کند و اگر آنها را بیمار [و فقیر] کنم موجب فسادشان می شود؛ [بنابراین به هر یک آنچه سبب صلاح حالشان می شود می دهم]). سپس در این زمینه شرح بیشتری می دهد؛ می فرماید: (هدف از آن تقسیم این بوده است که هر که را بخواهد به وسعت روزی، یا تنگی آن بیازماید [و به تعبیر دیگر:] به وسیله آن، شکر و صبر غنی و فقیر را امتحان کند)؛ «لِیَبْتَلِیَ مَنْ أَرَادَ بِمَیْسُورِهَا وَ مَعْسُورِهَا، وَ لِیَخْتَبِرَ بِذلِکَ الشُّکْرَ وَ الصَّبْرَ مِنْ غَنِیِّهَا وَ فَقِیرِهَا».

ممکن است این تفاوت در اشخاص مختلف باشد؛ گروهی از نعمت فراوان بهره گیرند تا در میدان آزمایش نشان دهند که آیا شکر این همه نعمت را به جا می آورند و بخشی از ثروت خداداد را در اختیار محرومان قرار می دهند و آنچه را دارند در جای خود مصرف می کنند، یا به عکس، فزونی ثروت، آنها را از خدا و خلق بیگانه می کند و در غرور و غفلت فرو می برد؛ یا این که تنگی روزی، صبر و استقامت آنها را درهم می شکند و آنان را به حرام و ناشکری و اعتراض بر پروردگار وادار می سازد.

حتّی در یک انسان ممکن است هر دو حالت واقع شود: گاه غنی و بی نیاز، و گاه فقیر و تنگدست؛ و هر کدام از این دو، میدان آزمون الهی است، میدان آزمون شکر و صبر و عدم استقامت و بی تابی.

در ادامه این سخن، به این نکته اشاره می کند که فقر و غنا و سلامتی و بیماری، چنان از هم جدا نیستند که انسان بتواند بر یکی تکیه کند؛ بلکه چنان به هم نزدیک یا آمیخته اند که بر هیچ یک نمی توان اعتماد کرد؛ می فرماید: (سپس روزیِ وسیع را با باقیمانده فقر و بیچارگی درآمیخت، و تندرستی را با حوادث دردناک توأم ساخت، و شادی و سرور را با غصّه و اندوه قرین کرد)؛ «ثُمَّ قَرَنَ بِسَعَتِهَا عَقَابِیلَ فَاقَتِهَا، وَ بِسَلَامَتِهَا طَوَارِقَ آفَاتِهَا، وَ بِفُرَجِ أَفْرَاحِهَا غُصَصَ أَتْرَاحِهَا».(۲)

تا هیچ کس در حال غنا و سلامت و شادی و سرور مغرور نگردد و همگان بدانند این امور همیشه و همه جا و در مورد هر کس در معرض زوال و نابودی و تبدیل به ضدّ است و به گفته شاعر:بر مال و جمال خویشتن غرّه مشو *** کان را به شبی برند و این را به تبی!

با توجّه به اینکه «عقابیل» جمع «عقبوله» (بر وزن جرثومه) به معنای بقایای بیماری و مشکلات و آثاری که از «تب» به صورت «تبخال» بر لبها باقی می ماند، می باشد. تعبیر بالا نشان می دهد که مشکلات و گرفتاری ها و آثار و بقایای آن، همواره در کنار خوشی ها و راحتی ها قرار دارد و هرگز از آن جدا نمی شود و جمله «بِفُرَجِ أَفْرَاحِهَا غُصَصَ أَتْرَاحِهَا» تأکید دیگری بر این معنا است؛ چرا که «أَتْرَاح» جمع «ترح» (بر وزن فرح) به معنای غم و اندوه است؛ در نتیجه امام(علیه السلام) می فرماید: «شادی ها با اندوه ها آمیخته و غصّه ها در کنار شادمانی نشسته است».(۳)

پی نوشت:

(۱). الأمالی، طوسی، محمد بن حسن‏، دار الثقافة، قم‏، ۱۴۱۴ قمری، ‏چاپ: اول‏، ص ۱۶۶ شبیه همین معنا مخصوصاً در مورد غنا و فقر و همچنین سلامت و بیماری و توفیق عبادت و عدم توفیق، در علل الشرائع‏، ابن بابویه، محمد بن علی‏، کتابفروشی داوری‏، قم‏، ۱۳۸۵ شمسی / ۱۹۶۶ میلادی، چاپ: اول‏، ج ‏۱، ص ۱۲، (باب علة خلق الخلق و اختلاف أحوالهم) از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) از خداوند متعال نقل شده است.

(۲). «أتراح» جمع «ترح» (بر وزن فرح) به معنای غم و غصه است و غالباً آن را به معنای ضدّ فرح تفسیر کرده اند؛ ولی گاه به معنای هلاکت و قطع خیر و خوبی نیز اطلاق شده است.

(۳). گردآوری از کتاب: پیام امام امیرالمؤمنین(علیه السلام)‏، مکارم شیرازی، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعی از فضلاء، دار الکتب الاسلامیة‏، تهران‏، ۱۳۸۶ شمسی‏، چاپ: اول‏، ج ۴، ص ۱۷۲.

منبع: آیین رحمت - دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

پرسش :

آیا قرآن کریم این سخن که «اکثریت محور حقانیت است» را مقبول می داند؟

پاسخ اجمالی:

خداوند متعال هرگز اکثریّت را میزان حقّ قرار نداده؛ بلکه برعکس، بیشتر مردم را به این دلیل که در طول تاریخ بر خلاف حقّ بوده اند مذمت و نکوهش کرده است.

خداوند در قرآن می فرماید: «و اگر پیروی کنی از اکثر مردم زمین، تو را از راه خدا گمراه خواهند کرد، که اینان جز از پی گمان نمی روند». هم چنین می فرماید: «اکثر این مردم به غیر از گمان باطل خود، از چیزی پیروی نمی کنند»، و آیات دیگری، که دلالت دارند بر این که هیچ گاه اکثریت، محور و میزان حقانیّت نبوده و نخواهد بود.

پاسخ تفصیلی:

با مراجعه به قرآن کریم پی می بریم که خداوند متعال هیچ گاه اکثریّت را محور و میزان حقّ و حقیقت قرار نداده است؛ بلکه برعکس، بیشتر مردم را به این دلیل که همیشه و در طول تاریخ بر خلاف حقّ بوده اند مذمت و نکوهش کرده است. اینک به برخی از آیات در این زمینه اشاره می کنیم:
1 ـ «وَإِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی اْلأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبیلِ اللهِ إِنْ یَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ»(1)؛ (و اگر پیروی کنی از اکثر مردم زمین، تو را از راه خدا گمراه خواهند کرد، که اینان جز از پی گمان نمی روند.)

2 ـ «وَإِنَّ کَثِیراً لَیُضِلُّونَ بِأَهْوائِهِمْ بِغَیْرِ عِلْم»(2)؛ (و بسیاری به هوای نفس خود از روی نادانی به گمراهی روند.)

3 ـ «وَما یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلاّ ظَنّاً»(3)؛ (اکثر این مردم به غیر از گمان باطل خود، از چیزی پیروی نمی کنند.)

4 ـ «بَلْ جاءَهُمْ بِالْحَقِّ وَأَکْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ کارِهُونَ، وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْواءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّماواتُ وَاْلأَرْضُ وَمَنْ فیهِنَّ بَلْ أَتَیْناهُمْ بِذِکْرِهِمْ فَهُمْ عَنْ ذِکْرِهِمْ مُعْرِضُونَ»(4)؛ (بلکه او (در کمال عقل) دین حقّ را بر آن ها آورده، و لکن اکثر آن ها از حقّ متنفّرند. و اگر حقّ تابع هوای نفس آنان شود همانا آسمان و زمین و هر چه در آن هاست، فاسد خواهد شد، بلکه ما اندرز قرآن بزرگ را بر آن ها فرستادیم و آنان به ناحقّ از آن اعراض کردند.)

5 ـ «وَما کانَ أَکْثَرُهُمْ مُؤْمِنینَ»(5)؛ (و اکثر اینان به خدا ایمان نمی آورند.)

6 ـ «وَقَلیلٌ مِنْ عِبادِیَ الشَّکُورُ»(6)؛ (و کمی از بندگان من شکرگزارند.)

7 ـ «وَما أَکْثَرُ النّاسِ وَلَوْ حَرَصْتَ بِمُؤْمِنینَ»(7)؛ (و تو هرچند جهد و ترغیب در ایمان مردم کنی باز اکثر آنان ایمان نخواهند آورد.) و آیات دیگری، که دلالت دارند بر این که هیچ گاه اکثریت، محور و میزان حقانیّت نبوده و نخواهد بود؛ بلکه برعکس، همیشه بیشتر مردم بر باطل بوده و کمی از آنان دارای ایمان و عمل صالح بوده و شکرگزار پروردگارند.

با توجّه به آیات فوق نتیجه می گیریم که: هرچند در جوامع کنونی برای اداره اجتماع، بر آرای اکثریت تکیه می کنند، ولی نباید فراموش کرد که این نوعی اجبار و به بن بست رسیدن است; زیرا در یک جامعه مادی هیچ ضابطه ای که خالی از اشکال و ایراد باشد برای اتّخاذ تصمیم ها و تصویب قوانین نیست.
از این رو، بسیاری از دانشمندان با اعتراف به این حقیقت که در بسیاری از موارد نظر اکثریت اشتباه آمیز است، مجبور به پذیرش آن شده اند، چون راه دیگری ندارند. پس به طور خلاصه باید گفت: «اکثریت، راه حل است نه راه حقّ.» اگرچه این راه حلّ را در مورد تعیین امام قبول نداریم چون آن را به نصّ از جانب خداوند می دانیم

به هرحال در یک جامعه معتقد به رسالت انبیا، انسان هیچ گونه اجباری برای پیروی نظر اکثریت در تصویب قوانین نمی بیند؛ زیرا برنامه ها و قوانین انبیا از جانب خدای حکیم و آگاه به مصالح بندگان نازل شده و خالی از هرگونه نقص و اشتباه است و با آنچه اکثریت «جایز الخطا» تصویب می کنند، قابل مقایسه نیست، چنان که خداوند متعال می فرماید: «وَإِنْ تُطِعْ أَکْثَرَ مَنْ فِی اْلأَرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبیلِ اللهِ»(8)؛ (و اگر از اکثر کسانی که روی زمین هستند پیروی کنی تو را از راه خدا گمراه می کنند.)

در حقیقت، قرآن کریم با این نکوهش و سرزنش، با یک طرز تفکّر خطرناک مبارزه می کند و همه بشریت را به سوی دست آوردهای انبیای الهی راهنمایی می نماید تا با پیوستن به این قافله راستین، خود و جامعه کنونی را از ورطه هلاکت، نجات بخشند.(9)

پی نوشت:

(1). سوره انعام، آیه 116.
(2). سوره انعام، آیه 119.

(3). سوره یونس، آیه 36.
(4). سوره مؤمنون، آیه، 70و71.
(5). سوره شعراء، آیه 8.
(6). سوره سبأ، آیه 13.
(7). سوره یوسف، آیه 103.
(8).ـ سوره انعام، آیه 116.
(9). گردآوری از کتاب: امام شناسی و پاسخ به شبهات، علی اصغر رضوانی، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ اول، ج 1، ص 87.
 

منبع: آیین رحمت - دفتر آیت الله العظمی مکارم شیرازی

شب گذشته در شب ولادت باسعادت کریم اهل‌بیت حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام جمعی از شاعران و اهالی فرهنگ و ادب فارسی با رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار کردند.

در این دیدار 40 نفر از شاعران جوان و پیشکسوت سروده‌های خود را در موضوعات مختلف دینی، اجتماعی و سیاسی قرائت کردند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بعد از شعرخوانی شاعران، با ابراز خرسندی از استمرار پیشرفت و رو به اوج بودن شعر فارسی، شعر را رسانه‌ای مهم و تأثیرگذار در دوران جنگ رسانه‌ای خواندند و گفتند: در این عرصه باید از میراث کم‌نظیر شعر و ادب فارسی به‌عنوان رسانه‌ای قدرتمند و اثرگذار و نافذ به بهترین وجه استفاده شود و پیام‌های دینی، تمدنی، ایرانی‌گری و ایستادگی و شجاعت به افکار عمومی دنیا منتقل شود.

رهبر انقلاب اسلامی افزودند: البته شرط اثرگذاری رسانه‌ی شعر، هنری بودن آن است و هنری بودن نیز منوط به «الفاظ محکم و استوار»، «مضمون‌یابی» و «کیفیت بیان موضوع» است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، انتخاب پیام مناسب و مفید را شرط دیگر برای اثرگذاری و ماندگاری شعر خواندند و گفتند: رسانه‌ی شعر باید انتقال‌دهنده پیام «دین و اخلاق»، «تمدن» و«ایرانی‌گری» باشد.

ایشان پیام ایستادگی شجاعانه ملت ایران در مقابل ظلم و زیاده‌طلبی زورگویان جهانی و مظاهر آن یعنی آمریکا و صهیونیست‌ها را از جمله پیام‌های ممتاز و قابل انتقال دانستند و خاطرنشان کردند: پیام ایستادگی ملت ایران و بیان صریح و بدون ملاحظه مواضع در مقابل مستکبران، بسیار مهم و برای مردم دنیا شوق‌انگیز است که نمونه‌های استقبال از این مواضع در سفرهای خارجی رؤسای جمهور و سخنرانی آنها در اجتماعات مردمی وجود داشته است.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای جلسه سالانه با شاعران را جلسه‌ای خوب و بابرکت خواندند اما تأکید کردند: این جلسه نباید جلسه‌ای زینتی باشد بلکه ضروری است امتداد داشته باشد و با دنبال کردن مطالبی که در آن مطرح می‌شود به تأمین مقاصد و اهداف مورد نظر در زمینه اعتلای شعر کمک شود.

ایشان در ادامه به بیان چند توصیه خطاب به شاعران و دست‌اندرکاران شعر و ادب فارسی پرداختند و در توصیه اول با اشاره به ضعف ترجمه و برگردان اشعار خوب و قوی فارسی به دیگر زبان‌ها گفتند: شعر خوب باید در معرض استفاده افکار عمومی دنیا قرار بگیرد بنابراین باید نهضت ترجمه ایجاد شود تا اشعار با نثر شاعرانه، گویا و قوی در اختیار دیگران قرار بگیرد که این کار مهم و سخت، کار دولت است.

رهبر انقلاب اسلامی با تأکید بر ضرورت انس با شعر از دوران کودکی تا نوجوانی و جوانی، وارد کردن بیش از پیش اشعار در کتاب‌های درسی به‌عنوان بخشی از ابزار انتقال تمدن، فرهنگ و معارف را وظیفه وزارت آموزش و پرورش برشمردند.

تقویت حافظه ادبی مردم و خلاق کردن ذهن جوانان در استفاده بجا و صحیح از اشعار و تأکید بر مطالعه و درس‌آموزی از آثار شعری شاعران برجسته دو توصیه دیگر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای بود.

ایشان با ابراز تأسف از مظلوم واقع‌شدن زبان فارسی در برابر هجوم لغات بیگانه، در توصیه‌ای دیگر، پاسداشت این زبان پُرکشش و قابل توسعه را مورد تأکید قرار دادند و گفتند: در مقابل این هجمه باید کلمات معادل فارسی که بعضاً بسیار زیباتر و استعمال آنها آسان‌تر است استفاده شود و با کاستن از لغات فرنگی، به خلوص زبان فارسی افزوده شود.

در ابتدای این دیدار جمعی از شاعران، سروده‌های خود را که به‌صورت کتاب به چاپ رسیده است، به رهبر  انقلاب معرفی کردند.

از جمله اشعاری که در این دیدار قرائت شد، شعرهایی در وصف امام حسن مجتبی (علیه السلام) و امام زمان(عج)، در توصیف مظلومیت مردم غزه به‌ویژه زنان و کودکان، در ستایش «پدر و مادر» و همچنین برخی موضوعات سیاسی و اجتماعی بود.

در ابتدای این دیدار نماز مغرب و عشاء به‌امامت رهبر انقلاب اسلامی اقامه شد.

ماه مبارک رمضان در کلام مقام معظم رهبری

ماه مبارک رمضان بافضیلت ترین ماه نزد خدای متعال که؛ آثار و منافع مادی و معنوی فراوانی را در خود جای داده است، ماهی که انسان عبادت خالصانه ای را در قالب روزه با خدای متعال برقرار می کند، و در نتیجه این ارتباط خالصانه، منافع بی شمار مادی و معنوی در وجود انسان محقق می شود،امام صادق علیه السلام خطاب به علی بن عدالعزیز فرمودند:(( أَ لَا أُخْبِرُكَ بِأَصْلِ الْإِسْلَامِ وَ فَرْعِهِ‌وَ ذِرْوَتِهِ وَ سَنَامِهِ‌ قُلْتُ بَلَى قَالَ أَصْلُهُ الصَّلَاةُ وَ فَرْعُهُ الزَّكَاةُ وَ ذِرْوَتُهُ وَ سَنَامُهُ الْجِهَادُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَ لَا أُخْبِرُكَ بِأَبْوَابِ الْخَيْرِ إِنَّ الصَّوْمَ جُنَّةٌ)).(۱). آیا از اصل و فرع و قله و بلندی اسلام به تو خبر ندهم؟ اصل اسلام نماز است و فرع اسلام زکات، قله و بلندی اسلام جهاد در راه خدا می باشد، آیا از وجود درهای خیر خبر ندهم؟ همانا روزه گرفتن سپری در برابر آتش عذاب الهی است. 

مقام معظم رهبری در مناسبتهای مختلف به خصوصیات و مولفه های مهم ماه مبارک رمضان و تاثیر آن در زندگی فردی و در نتیجه؛ تحقق آرامش روانی در جامعه اشاره فرموده است، ایشان از ماه مبارک رمضان، به عنوان ماه عبادت و بندگی نام می برند که در نتیجه ی آن؛ لطافت، جان و روح انسان را دربر می گیرد و انسان ماشینی مادی در عصر حاضر به شدت به این ماه نیازمند خواهد بود، ایشان می فرمایند:(( [ماه رمضان] ماهی است که «اَنفاسُکُم فیهِ تَسبیحٌ وَ نَومُکُم فیهِ عِبادَة».(۲) ماه تلطیف دل و جان است. این زندگی مادّی، بخصوص زندگی ماشینی، روابط ما را، درون ما را، باطن ما را، عملکرد ما را از لطافت می‌اندازد؛ مثل چرخی که احتیاج به روغن‌کاری دارد تا راحت بچرخد و سایشِ مضر نداشته باشد، ذکر و دعا در این ماه چنین نقشی را ایفا میکند؛ دلهایمان را، جانهایمان را، با تلاوت قرآن، با دعاهای شبانه‌روزی، با خود روزه، با شب قدر تلطیف میکند)).(۳).

مقام معظم رهبری پذیرش دعوت در ماه میمانی رمضان را بر عهده ی مومنین می داند، در اینکه؛  خدای متعال همه را در این ماه ضیافت دعوت نموده است، ولی برخی این میهمانی را نمی پذیرند،((

درباره‌ی ماه مبارک رمضان فرمود: هُوَ شَهرٌ دُعیتُم فیهِ اِلى ضیافَةِ اللَه؛‌ خیلی خب، شما دعوت شدید. انسان گاهی یک جایی دعوت میشود، اجابت میکند، میرود به آن مهمانی و پذیرایی میشود؛ یک وقت هم نه، دعوت کرده‌اند ما را، همّت نمیکنیم که حرکت کنیم و به آن مهمانی برویم و پذیرایی بشویم؛ پس این، دست من و شما است. این ماه، ماه رمضان است، ماه ضیافت است، ماه گستره‌ی بی‌نهایت رحمت الهی است. آن کسی که برود سر این سفره بنشیند و پذیرایی بشود کیست؟ بحث سر این است. باید همّت بکنیم که ما وارد این تالار عظیم پذیرایی بشویم و سر این سفره بنشینیم. این ضیافت چیست؟ حالا اگر همه‌ی شما ان‌شاءالله به بهترین وجهی وارد این تالار ضیافت شدید و به ضیافت الهی مشرّف شدید، خدای متعال به شما چه خواهد داد؟ پذیرایی الهی عبارت است از فراهم کردن فرصت تقرّب به خدا؛ یعنی از این چیزی دیگر بالاتر نیست. خدای متعال در این ماه فرصت تقرّب به خودش را فراهم کرده؛ اگر شما وارد این ضیافت شدید، از این پذیرایی بهره‌مند میشوید)).(۴).

مقام معظم رهبری نیت صادقانه در ماه رمضان را عنصر اصلی هدایت مستمر در طول زندگی مطرح می فرمایند:((یکی از درخواست‌های ما در این ماه[رمضان] که در دعاهای مأثور منعکس است، نیّت صادقه است؛ در دعای روزهای ماه مبارک رمضان [آمده]: وَ القُوَّةَ وَ النَّشاطَ وَ الاِنابَةَ وَ التَّوبَةَ ... وَ النِّیَّةَ الصّادِقَة. این نیّت صادقه خیلی مهم است. صادقانه قرار بگذاریم با خودمان، با خدای خودمان که در راه درست، راهی که اعتقاد داریم راه صحیح است، قاطعانه، بدون احساس خستگی حرکت کنیم؛ نیّت صادقه این است. اگر ان‌شاءالله شما در این ماه نورانی این نیّت صادقه را در خودتان ایجاد کنید و تقویت کنید، این یک کمکی خواهد بود، یک توانی خواهد بود برای ادامه‌ی راه در طول دوران مسئولیّتتان و این نیّت صادقه شما را کمک خواهد کرد که حرکت کنید و پیش بروید.   مقام معظم رهبدی ماه رمضان رابواسطه جایگاه معنوی بی انتهای آن، به عنوان بستری برای هدایت و رشد نفسانی انسان تلقی فرموده و رمضان بواسطه ی خیر بی انتهای آن، آغازی برای سلوک الهی می باشد، ایشان در این رابطه می فرمایند:((ماه رمضان، ماه ضیافت الهی است، ماه رحمت الهی است، ماه هدایت الهی است؛ با اعمالی که در ماه رمضان انجام میدهید و انجام میدهیم، بایستی آثار این رحمت الهی را در خودمان حس کنیم و علاوه‌ی بر آن، این آثار را، این حالات را در بقیّه‌ی ماه‌ها، در ادامه‌ی زندگی پُربرکتتان ان‌شاءالله نگه دارید و حفظ کنید. این سلوک رمضانی و حال رقّت و توجّه و حضوری که در ماه رمضان به روزه‌گیر و میهمان خداوند دست میدهد، بایستی در رفتارهای شخصی ما اثر کند، تأثیر داشته باشد؛ هم در رفتارهای عمومی و اجتماعیِ ما بایستی اثر بگذارد، هم در رفتار علمی ما، رفتار دانشگاهی ما، رفتار حکومتی ما، رفتار سیاسی ما بایستی تأثیر بگذارد، و تقوا و معنویّت اثر خودش را در همه‌ی این عرصه‌های مهم نشان بدهد. و همان ‌طور که عرض کردم، این حالت و این باب رحمت، گشوده بماند تا بعد از ماه رمضان.)).(۵).

مقام معظم رهبری از مهم ترین شب ماه مبارک رمضان، یعنی شب قدر که در روایات از آن تعبیر به قلب ماه رمضان شده است، به عنوان قله ی ماه رمضان یاد می فرمایند که باید در هر شرائطی هم که شده قدر شب قدر را بدانیم:((قلّه‌ی ماه رمضان، ایّام قدر و لیالی مبارکه‌ی قدر است... از فرصت بی‌نظیر توسّل و تضرّع و دعا و طلبِ از پروردگار عالم [باید] ‌استفاده کنیم. این ماه ضیافت الهی است و برترین ضیافتهای الهی در همین ایّام مبارک است. این دعایی که شما میخوانید، این ‌توسّلی که شما میکنید، این اشکی که میریزید، اینها همه ضیافتهای پروردگار است که به شما اعطا شده؛ قدر اینها را بدانید و ‌برای خودتان و همه‌ی برادران دینی‌تان و کشورتان و جامعه‌تان دعا کنید و از خدا مطالبه کنید، درخواست کنید و مطمئنّ به ‌اجابت باشید)).(۶).

منابع

۱.برقی، ابوجعفر، المحاسن، ج۱، ص۲۸۹؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، چاپ اسلامیه، ۶۳_۶۴/ ۳.

۲.صدوق، محمد بن علی، الامالی، ص۹۳.

۳.بیانات در دیدار مسئولان نظام، ۱۵/ ۱/ ۱۴۰۲.

۴.بیانات در محفل انس با قرآن کریم، ۱۴/ ۱/ ۱۴۰۱.

۵.بیانات در ارتباط تصویری با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی، ۲۱/ ۲/ ۱۴۰۰.

۶.سخنرانی تلویزیونی خطاب به ملت ایران،۱۲/ ۲/ ۱۴۰۰.