پوتين دوران نخست وزيري نيز به صنايع نظامي و ارتش اين کشور توجه بسيار زيادي نشان مي داد که اين مساله نشان دهنده گرايش هاي وي براي تبديل کردن روسيه به يک کشور پيشرو در زمينه نظامي است.

سياستمداران و نخبگان روسيه بويژه ولاديمير پوتين رئيس جمهوري اين کشور به لحاظ فرهنگ سياسي تهديد‌ محور خود از يک سو و موقعيت ژئوپوليتيکي و ژئواستراتژيک روسيه از سوي ديگر، با وجود همه دشواري ها، تقويت توانمندي نظامي اين کشور را يک ضرورت اجتناب ناپذير مي‌دانند.

از اينرو مساله نوسازي ارتش روسيه در دوران رياست جمهوري پوتين چه در دهه گذشته و چه در حال حاضر از اهميت بسيار زيادي برخورداربوده است. وي حتي در دوران نخست وزيري نيز به صنايع نظامي و ارتش اين کشور توجه بسيار زيادي نشان مي داد که اين مساله نشان دهنده گرايشهاي جاه طلبانه پوتين براي تبديل کردن روسيه به يک کشور پيشرو در زمينه نظامي است.

اين در حالي است که ولاديمير پوتين در آخرين موضع گيري خود در اين باره اعلام کرد اولويت اصلي کشورش، تضمين ظرفيت هاي دفاعي روسيه با توجه به ناآرامي ها و درگيري هاي حاکم بر جهان است. پوتين در اين باره اظهار داشت: اطمينان از ظرفيت هاي دفاعي روسيه و ارتقاي آن اولويت نخست سياست هاي دولت است، زيرا جهان کنوني از معيارهاي توسعه آرام و امن فاصله زيادي دارد.

به گفته پوتين، بايد با توجه به چشم انداز آتي و بر اساس آن ظرفيت هاي دفاعي خود را ارتقا دهيم، در راستاي دستيابي به اين هدف تا سال 2020 برنامه ريزي هايي براي نوسازي و تجهيز دوباره 70 درصد نيروهاي مسلح تدارک ديده شده است. وي با بيان اينکه مجتمع هاي صنايع دفاعي روسيه اين برنامه را محقق خواهند کرد، گفت: براي اين منظور بودجه کلاني اختصاص داده شده است.

با اين همه پوتين درباره دشواري هاي افزايش توانمندي هاي نظامي روسيه به اين موضوع اذعان کرده که انجام دگرگوني بنيادين در نيروهاي مسلح روسيه، فرآيند دشوار و پيچيده اي است که هر گونه تاخير در آن مي تواند امنيت اين کشور را با خطر مواجه کند.

هر چند که از ديدگاه وي، مردم، سنت ها و تجربه چندين نسل ساخت و ساز در عرصه تجهيزات نظامي، مزيت خوبي براي موفقيت در اين ارتباط محسوب مي شود.وي تاکيد کرد که نيروهاي مسلح بايد به نيروي انساني قوي، حرفه اي و آموزش ديده مجهز شوند که قادر به انجام مسووليت هاي جنگي در موارد لازم باشند و اين بخش غيرقابل انکار نيروهاي مسلح روسيه محسوب مي شود.

اين در حالي است که روسيه براي تامين تسليحات مورد نياز نيروهاي مسلح خود اساسا به صنايع نظامي داخلي متکي است و به همين جهت مقامات ارشد روسيه در سال هاي اخير تلاش خود را معطوف به بازسازي و توسعه اين صنايع نموده اند. دراين راستا ولاديمير پوتين در اواخر مهر 1391 در ديدار با "دميتري راگوزين" معاون نخست وزير اين کشوردر امور تسليحاتي از دولت خواست پيش نويس طرح نوسازي صنايع دفاعي را تهيه کند. پوتين ضمن تاکيد بر اهميت حمايت مستقيم از صنايع دفاعي از سوي دولت و بخش خصوصي افزود، در طرح جديد بايد سرمايه گذاري بخش خصوصي در صنايع دفاعي و مزاياي اجتماعي براي کارکنان آن افزايش يابد.

دولت روسيه چند صد ميليارد دلار براي افزايش توان تسليحاتي جامع نيروهاي مسلح خود اختصاص داده و قصد دارد بودجه نوسازي تسليحات را تا سال 2015 حدود 30 درصد و تا سال 2020 حدود 70 درصد افزايش دهد.در صنعت دفاعي روسيه 1353 سازمان و شرکت در 64 منطقه اين کشور فعال هستند و بيش از دو ميليون کارمند دارد.

گفتني است توجه به وضعيت نيروهاي مسلح روسيه در سال هاي رياست جمهوري پوتين همواره رو به افزايش بوده است، به طوري که در جامعه روسيه از وي به عنوان حامي بزرگ نيروهاي مسلح ياد مي شود. در اين راستا روسيه در سال هاي اخير درراستاي مدرنيزه کردن نيروهاي مسلح خود و هم چنين تجهيزات نظامي اش اقدامات مهمي انجام داده است.

در اين ميان بويژه توجه مقامات ارشد نظامي و سياسي روسيه بر افزايش بودجه نظامي، نوسازي تجهيزات نظامي و بويژه خريد دسته از تجهيزاتي بوده است که از لحاظ کيفي و کارايي عملياتي موجب افزايش قدرت نيروهاي نظامي روسيه و افزايش چشمگير توانمندي عملياتي آنها باشد.

ولاديمير پوتين چندي قبل در آييني به مناسبت يکصدمين سالروز تاسيس نيروي هوايي روسيه به برنامه نيروي هوايي اين کشور براي خريد 600 فروند هواپيماي نظامي پيشرفته و يکهزار فروند بالگرد در هشت سال آينده اشاره کرد و گفت: اين تعداد تسليحات علاوه بر سلاح هايي است که تجهيز و نوسازي مي شود. رئيس جمهوري روسيه خاطرنشان کرد: در برنامه تجهيز نيروي هوايي به ساخت هواپيماهاي جديد دورپرواز، بمب افکن ها و جنگنده هاي پيشرفته و بالگردهاي ارتش توجه خاص مي شود.

گفتني است 600 فروند هواپيماي جنگي نسل جديد، بيش از يک هزار دستگاه تانک جديد، بالگردهاي نسل جديد و زيردريايي هاي نسل جديد از جمله اقلامي هستند که قرار است در قالب برنامه نوسازي نيروهاي مسلح روسيه به ارتش اين کشور تحويل داده شود.

دميتري راگوزين معاون امور دفاعي نخست وزير روسيه نيز اخيرا خاطرنشان کرد: طبق برنامه موجود تا سال 2020 براي توسعه و نوسازي نيروهاي مسلح روسيه در مجموع حدود 690 ميليارد دلار هزينه خواهد شد. روسيه در سال هاي دهه 1990 ميلادي با نزول آشکار توانمندي نظامي چه از لحاظ نيروي انساني و چه از جهت تجهيزات نظامي مواجه بود.

با روي کار آمدن ولاديمير پوتين ودر دوران رياست جمهوري وي تلاش هاي قابل ملاحظه اي در راستاي احياي مجدد ارتش روسيه و ارتقاي توانمندي هاي آن انجام گرفت که تاکنون نيز تداوم يافته است. در راس اين اصلاحات گسترده، تقويت توانمندي‌هاي راهبردي هسته‌اي و به‌کارگيري نيروهاي مجرب در ساختار ارتش بوده است.

در واقع از هنگامي که پوتين روندبازيابي قدرت نظامي روسيه را آغاز کرده است، همواره به موضوع گسترش تسليحات هسته اي استراتژيک به عنوان يک اولويت عمده نگريسته است. در اين ميان ساخت و توسعه موشک هاي قاره پيماي جديد، از سر گيري عمليات پروازي دوربرد بمب افکن هاي استراتژيک و هم چنين نوسازي و ساخت زير دريايي هاي هسته اي داراي قابليت حمل و شليک موشک هاي قاره پيما (به عنوان يکي از تسليحات کليدي در زرادخانه هسته اي روسيه) براي ايجاد بازدارندگي در مقابل غرب و بويژه آمريکا همواره مورد توجه سران روسيه قرار داشته است. روسيه در اين راستا در نظر دارد تا سال 2022 حداقل چهار فروند زيردريايي هسته اي فوق پيشرفته ويژه حمل موشک هاي هسته اي با هزينه ميلياردها دلار به بهره برداري برساند.

گفته مقامات نظامي بلند پايه روسيه، نيروي هسته اي اين کشور، پايه و اساس ثبات و امنيت اين روسيه را تشکيل مي دهد و به همين خاطر دولت روسيه براي نوسازي توانمندي هسته اي خود اهميت فراوان قائل است و در اين مورد بسيار جدي رفتار مي کند.با توجه به اين ملاحظات يکي از اولويت هاي قطعي ارتش روسيه، توسعه انواع جديد موشک هاي هسته اي قاره پيما است که ضمن داشتن توانمندي هاي جديد قابليت گذر از سامانه هاي سپر موشکي ناتو و آمريکا را داشته باشند. مسلما ساخت و عملياتي کردن اين نوع موشک ها باعث افزايش نگراني غربي ها بويژه آمريکا خواهد شد.

به اعتقاد ناظران سياسي، برنامه هاي نظامي روسيه در بردارنده چند بعد اساسي است. اولين و مهم ترين اولويت در بخش نظامي روسيه، مدرنيزه کردن ارتش و صنايع نظامي اين کشور است که پوتين در دستور خود اين جنبه را در نظر داشته است. نوسازي تسليحات براي روسيه از دو جهت داخلي و بين المللي اهميت دارد. از يک سو موجب افزايش نقش روسيه در بازارهاي جهاني تجارت تسليحات مي شود. مساله اي که در حال حاضر در بازارهاي تسليحاتي آسيا آفريقا و امريکاي لاتين مشهود است. از سوي ديگر توان نظامي اين کشور براي مقابله با تهديدات احتمالي آمريکا و هم پيمانان اين کشور در منطقه نظير گرجستان را افزايش مي دهد.

نويسنده: دکتر سيد رضا ميرطاهر