مام حسن عسکری(ع) در هشتم ربیع‌الثانی سال ۲۳۲ هجری قمری در مدینه به دنیا آمد. امامت ایشان ۶ سال به طول انجامید (از سال ۲۵۴ تا ۲۶۰ هجری قمری) و در این دوره تحت نظارت شدید خلفای عباسی، به ویژه معتز و معتمد عباسی، قرار داشتند.

برنامه‌های امام حسن عسکری(ع) برای آماده‌سازی غیبت امام زمان(عج)

امام عسکری(ع) در شرایط بسیار سخت و تحت کنترل شدید حکومت عباسی زندگی می‌کردند. با این حال، حضرت اقدامات مهمی برای آماده‌سازی جامعه‌ شیعه برای دوران غیبت امام زمان(عج) انجام دادند که برخی از آن‌ها عبارتند از:

معرفی امام دوازدهم(عج)

امام عسکری(ع) به طور غیرمستقیم و با رعایت تقیه، وجود امام دوازدهم را به شیعیان خاص و مورد اعتماد معرفی می‌کردند.

حضرت در مواردی، حضرت مهدی(عج) را به برخی از یاران نزدیک نشان دادند تا جانشینی حضرت مشخص شود.

تشکیل شبکه‌ وکالت

امام عسکری(ع) شبکه‌ وکالت را که از دوران امامان پیشین (به ویژه امام جواد(ع) و امام هادی(ع)) آغاز شده بود، تقویت کردند. این شبکه متشکل از نمایندگان و وکلای امام در مناطق مختلف بود که ارتباط شیعیان با امام را حفظ می‌کردند و وجوهات شرعی را جمع‌آوری می کردند. این شبکه در دوران غیبت صغری نیز به کار خود ادامه داد.

تبیین مسئله‌ غیبت

امام عسکری(ع) به تدریج مفهوم غیبت و اینکه امام بعدی دوران طولانی غیبت خواهد داشت را به شیعیان القا می‌کردند تا آنان را برای این دوران دشوار آماده سازند. حضرت بر اهمیت انتظار فرج و پایبندی به دین در دوران غیبت تأکید داشتند.

تقویت بنیه‌ علمی و اعتقادی شیعیان

امام عسکری(ع) با پاسخ به شبهات فکری و عقیدتی و نیز تشویق به تألیف کتاب‌های حدیثی، بنیه‌ علمی شیعه را تقویت کردند. احادیث زیادی از ایشان در زمینه‌های مختلف فقه، تفسیر و عقاید نقل شده است.

آماده‌سازی روحی شیعیان

حضرت با رفتار و سخنان خود، شیعیان را برای فقدان ظاهری امام و رویارویی با حکومت‌های ستمگر آماده می‌کردند. بر نقش عالمان دینی به عنوان مرجع علمی و دینی در دوران غیبت تأکید داشتند.

امام حسن عسکری(ع) در دوران کوتاه امامت خود، با درایت و برنامه‌ریزی دقیق، زمینه‌ انتقال امامت به امام دوازدهم و دوران غیبت را فراهم کردند. اقدامات حضرت باعث شد شیعیان اگرچه در ابتدا دچار حیرت شدند، اما به تدریج با مفهوم غیبت آشنا شده و بتوانند ساختار خود را در دوران غیبت حفظ کنند. این برنامه‌ها نشان‌دهنده‌ دوراندیشی ائمه(ع) و اهمیت مسئله‌ امامت و تداوم آن در اسلام است.