امامت بالاترین مقامی است که خداوند متعال در دنیا به یک انسان عطا می‌کند. امام دارای حقوق متعددی است که یکی از مهم‌ترین آنها در کلام امام باقر علیه‌السلام چنین آمده است: «حَقُّهُ عَلَیْهِمْ أنْ یَسْمَعُوا لَهُ وَ یُطیْعُوهُ»؛ «حقّ امام بر مردم این است که به سخنانش گوش فرادهند و فرمانش را اطاعت کنند».[1]

با توجه به معارف اسلامی، اطاعت از امام، برتر و والاتر از هر امر دیگری همچون جهاد و... است. امیرالمومنین علیه‌السلام در جنگ صفین، این نکته مهم را به تمام لشکریان اسلام گوشزد کردند .

ابو اغر تمیمی می‌گوید: در روز جنگ صفین به عباس بن ربیعة؛ پسر عموی امیرالمومنین علیه‌السلام نگاه كردم و دیدم كه تا دندان مسلح است و بر سرش كلاهخود گذاشته و در حالی‌که در دستش شمشیر یمانی پهنی بود، بر روی مادیان مشكی خود سوار است.
وی مادیانش را با دست می‌زد و آن را آرام می‌كرد. ناگهان مردی از شام به نام عِرار ابن ادهم فریاد زد و عباس را به مبارزه طلبید. آن مرد شامی وارد كارزار شد و عباس پایش را بر ركاب فشرد، در حالی كه می‌گفت: سر مرد شرور را از برابر خویش برمی­‌گیری به طوری كه استخوان آن پیدا شود؛ آن هم با لبه شمشیرت یا زبانت، كه كلام اصیل همچون دردناك­ترین زخم­‌هاست.

عباس بن ربیعه اضافه‌های زره خود را گره زد و مادیانش را به غلامی با نام اَسلَم تحویل داد. روای می‌گوید: گویی به طره‌های موهایش نگاه می‌كنم كه هر كدام از آنان برای مبارزه جلو آمده‌ بودند. 

پس هر دو قهرمان که در جنگ با تجربه و كارآزموده بودند به مبارزه و جنگ پرداخته و اسب­‌هایشان در برابر یكدیگر ایستادند. ساعاتی طولانی از روز با شمشیرهایشان به جنگ پرداختند و هیچ یک از آنان به دلیل كامل بودن جنگ‌افزارشان نمی‌توانستند بر دیگری پیروز شود تا این كه عباس شكافی را در زره مرد شامی دید. پس شمشیرش را بر او فرود آورد و شانه او را تا سیته‌اش شكافت.

مرد شامی برای ادامه جنگ برخاست، درحالی كه زرهش شكافته بود، پس پسر ربیعه او را با شمشیر زد و روانه دوزخ ساخت. عباس راهش را در میان مردم باز كرد و تكبیر گفت و مردم نیز تكبیر گفتند تا جایی كه زمین به لرزه افتاد.

ناگهان صدای كسی را شنیدم كه می‌گفت: «قَاتِلُوهُمْ یُعَذِّبْهُمُ اللّهُ بِأَیْدِیكُمْ وَیُخْزِهِمْ وَیَنصُرْكُمْ عَلَیْهِمْ وَیَشْفِ صُدُورَ قَوْمٍ مُّؤْمِنِین* وَیُذْهِبْ غَیْظَ قُلُوبِهِمْ وَیَتُوبُ اللّهُ عَلَی مَن یَشَاءُ»؛ «با آنان بجنگید تا خدا آنان را به دست شما عذاب کند و رسوایشان نماید و شما را بر آنان پیروزی دهد و سینه های [پر سوز و غم] مردم مؤمن را شفا بخشد* و خشم دل هایشان را از میان ببرد؛ و خدا توبه هر کس را بخواهد می پذیرد».[2] 

ابو اغر تمیمی می‌گوید: به سمت صدا رو كردم و دیدم كه امیر مؤمنان علیه‌السلام است. فرمود: ای ابو اغر! چه كسی با دشمن ما می‌جنگد؟ گفتم: این پسر عموی شما عباس بن ربیعه است. آن حضرت خطاب به پسر ربیعه فرمود: ای عباس! مگر تو را از خالی گذاشتن موضعت و یا مبادرت به انجام كاری، نهی نكردم؟ عباس گفت: درست است. حضرت فرمود: پس چه شده است که امر مرا درک کردی؟ گفت: ای امیر مؤمنان! فدایت شوم چگونه به مبارزه دعوت شوم و نپذیرم؟ اینجا بود که امیرالمومنین فرمود: «طَاعَةُ إِمَامِكَ أَوْلَى بِكَ مِنْ إِجَابَةِ عَدُوِّكَ»؛ «اطاعت از امامت، از پذیرفتن دعوت دشمن به مبارزه، شایسته‌تر است.»[3]

مجاهد بزرگی همچون پسر ربیعه به دلیل عدم اطاعت از امام زمانش، مرتکب خطا شده و از این‌رو امیرالمومنین علیه‌السلام برای وی آیه توبه از خطا را قرائت کردند.

آری! اطاعت محض از فرمان امام زمان، از حقوق امامت می‌باشد که آدمی باید آن را رعایت کند.

پی‌نوشت:
[1]. مرآه العقول، علامه مجلسی، ج4، ص334، دار الكتب الإسلاميّة.
[2]. توبه: 14-15.
[3]. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج32، ص592، دار احیاء التراث العربی.