جامعه اسلامی درصورتی‌که با مضامین نورانی قرآن انس گرفته و دستورات آن را سرلوحه امور خود قرار دهند، بسیاری از مشکلات خودبه‌خود حل‌شده و در پی آن، مراجع قضایی ما بدون مراجعه‌کننده می‌مانند.
سرتاسر قرآن مملو از گزاره‌هایی با مضمون توصیه به صبر، رعایت حقوق دیگران، در نظر گرفتن خدا در کارها، رعایت تقوا و نهی از خلاف آن است. در ادامه برخی از این گزاره‌ها را برمی‌شماریم:
1. ازآنجاکه بسیاری از لغزش‌ها مربوط به زبان بوده و بسیاری از مشکلات در نحوه سخن گفتن افراد پدید می‌آید، خداوند در جای‌جای قرآن به رعایت ارزشهای کلامی توصیه نموده و از خطاهای لسانی نهی کرده است. به مواردی از آن اشاره می‌نماییم:
توصیه به سخن نیکو
«و به بندگانم بگو: سخنی را که نیکوتر است، بگویند؛ زیرا شیطان میان آنان [به سبب سخنان زشت و بی‌منطق] دشمنی و نزاع می‌افکند».[1]
پرهیز از خشونت و تندی در گفتار
«اما بنرمی با او سخن بگویید؛ شاید متذکّر شود، یا (از خدا) بترسد».[2] در این آیه شریفه خداوند به حضرت موسی و هارون علیهماالسلام دستور می‌دهد تا با دشمن خود فرعون نیز به نرمی سخن‌گویند.
پرهیز از سخنان سست و بی‌پایه
«ای اهل ایمان! از خدا پروا کنید و سخن درست و استوار گویید».[3]
پرهیز از تهمت
«هر کس مرتکب خطا یا گناهی شود، سپس آن را به بی‌گناهی نسبت دهد، بی‌تردید بهتان و گناهی آشکار بر دوش گرفته است».[4]
پرهیز از عیب‌جویی و فحش و ناسزا
«و یکدیگر را مورد طعن و عیب‌جویی قرار ندهید و با القاب زشت و ناپسند یکدیگر را یاد نکنید، بسیار بد است که بر کسی پس از ایمان نام کفرآمیز بگذارید».[5]
پرهیز از غیبت
«هیچ‌یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به‌یقین) همه شما از این امر کراهت دارید».[6]
2. یکی دیگر از توصیه‌های زیبای قرآن مربوط است به نهی از کشتن نابحق یک انسان، تا جایی که کشتن او به‌منزله ستاندن جان تمام مردم به شمار آمده است و در مقابل حفظ جان یک شخص به‌مانند حفظ جان تمام انسان‌ها دانسته شده است.
«هر کس، انسانی را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روی زمین بکشد، چنان است که گویی همه انسان‌ها را کشته؛ و هر کس، انسانی را از مرگ رهایی بخشد، چنان است که گویی همه مردم را زنده کرده است».[7]
3. ازجمله مسائلی که در جامعه سبب بروز مشکلات فراوان بوده و احیاناً منجر به خصومت‌های فردی یا گروهی می‌شود، سوء ظن به اشخاص و تجسس در کار دیگران و تحقیر و تمسخر یکدیگر است. قرآن از تمام این امور نهی نموده است.
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمان‌ها بپرهیزید، چراکه بعضی از گمان‌ها گناه است؛ و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید».[8]
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! نباید گروهی از مردان شما گروه دیگر را مسخره کنند، شاید آنها از اینها بهتر باشند؛ و نه زنانی زنان دیگر را، شاید آنان بهتر از اینان باشند».[9]
4. توصیه به برخورد مناسب حتی نسبت به دشمن و دادن جواب بدی با خوبی نیز یکی از توصیه‌های جذاب قرآن می‌باشد.
«بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه (خواهی دید) همان کس که میان تو و او دشمنی وجود دارد، گویی دوستی گرم و صمیمی است!».[10]
5. توصیه‌های مکرر به دستگیری از نیازمندان و یاری‌رساندن به مستضعفین جامعه و تشویق بسیار بر این مطلب، که بیان تمام موارد آن در این مختصر غیرممکن بوده و فقط به ذکر یک مورد بسنده می‌نماییم:
«(انفاقِ شما، مخصوصاً باید) برای نیازمندانی باشد که در راه خدا، در تنگنا قرارگرفته‌اند، نمی‌توانند مسافرتی کنند (و سرمایه‌ای به دست آورند؛) و از شدّت خویشتن‌داری، افراد ناآگاه آنها را بی‌نیاز می‌پندارند؛ امّا آنها را از چهره‌هایشان می‌شناسی؛ و هرگز با اصرار چیزی از مردم نمی‌خواهند».[11]
7. نیکی کردن و رعایت عدالت حتی نسبت به کسانی که هم آئین با مسلمانان نبوده و البته دست به دشمنی و عداوت با آنان نیز نزده‌اند.
«خدا شمارا از نیکی کردن و عدالت نسبت به کسانی که در کار دین با شما نجنگیدند و شمارا از دیارتان بیرون نکردند بازنمی‌دارد؛ زیرا خدا عدالت‌پیشگان را دوست دارد».[12]
و ازاین‌دست توصیه‌هایی که این مختصر گنجایش تمام آنها را ندارد.
امام زمان علیه‌السلام با پیاده کردن همین مضامین قرآن است که عدالتی غیرقابل وصف را در عالم جاری می‌سازند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام در وصف حکومت ایشان می‌فرماید: «[مهدی] آراء مردم را عطف به قرآن می‌نماید درزمانی که قرآن را بر نگاه خود عطف نموده باشند».[13]
پی‌نوشت:
[1]. اسرا: 53.
[2]. طه: 44.
[3]. احزاب: 70.
[4]. نساء: 112.
[5]. حجرات: 11.
[6]. حجرات: 12.
[7]. مائده: 32.
[8]. حجرات12.
[9]. حجرات: 11.
[10]. فصلت: 34.
[11]. بقره: 273.
[12]. ممتحنه: 8.
[13]. نهج‌البلاغه، خطبه138.
