خدای مهربان در باره حج، این کانون همدلی و همزبانی می فرماید: «وَ أَذِّنْ فِي النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَ رِجالاً وَ عَلى كُلِّ ضامِرٍ يَأْتينَ مِنْ كُلِّ فَجٍّ عَميقٍ؛[حج/27]و مردم را دعوت عمومى به حج كن؛ تا پياده و سواره بر مركبهاى لاغر از هر راه دورى بسوى تو بيايند». [1]
تفسیر نمونه دیل این آیه می نویسد: در روايتى كه در تفسير" على بن ابراهيم" آمده مىخوانيم:" هنگامى كه ابراهيم (علیه السلام) چنين دستورى را دريافت داشت عرض كرد خداوندا، صداى من به گوش مردم نمىرسد، اما خدا به او فرمود: عليك الاذان و على البلاغ!:" تو اعلام كن و من به گوش آنها مىرسانم"!" ابراهيم (علیه السلام) بر محل" مقام" بر آمد، و انگشت در گوش گذارد و رو به سوى شرق و غرب كرد و صدا زد و گفت: ايها الناس كتب عليكم الحج الى البيت العتيق فاجيبوا ربكم:" اى مردم حج خانه كعبه بر شما نوشته شده، دعوت پروردگارتان را اجابت كنيد. و خداوند صداى او را به گوش همگان حتى كسانى كه در پشت پدران و رحم مادران بودند رسانيد، و آنها در پاسخ گفتند: لبيك اللهم لبيك ...،
تعبير به" ضامر" (حيوان لاغر) اشاره به اين است كه اين راه، راهى است كه حيوانات را لاغر مىكند چرا كه از بيابانهاى سوزان و خشك و بى آب و علف مىگذرد و هشدارى است براى تحمل مشكلات اين راه [2]
گر چه حضرت ابراهیم (علیه السلام) مامور شد که خانه خدا را بسازد و مردم را دعوت به حج نماید؛ ولی مخاطب اصلی قرآن، پیامبر اسلام است و همچنین مسلمانان
وقتی که مردم مسلمان (الناس) در یک مکان جمع شوند و با هم اعمال حج را به جای آورند، واضح است که این اجتماع معنوی، قدرت معنوی اسلام و اتحاد مسلمین را که در پناه همدلی (اعتقاد به خانه خدا) و همزبانی (همه با هم تلبیه می گویند و ...) است بالا می برد.
گر چه متاسفانه در این سالیان اخیر، بحرانهایی در کشورهای اسلامی بوجود آمده که حتی مراسم حج ابراهیمی را تحت الشعاع خود قرار داده است مثل راه نیافتن بعضی از حجاج کشورهای اسلامی برای شرکت در مراسم حج توسط دولت عربستان؛ بگذریم. داشیم می گفتیم که خداوند دعوت به عمل آورده از مسلمانان برای رفتن به حج، چنانکه می دانیم رفتن به حج برای کسانی واجب است که توانایی داشته باشند (مالی و غیره)
قرآن می فرماید: «وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمينَ؛[آل عمران/97]و براى خدا بر مردم است كه آهنگ خانه (او) كنند، آنها كه توانايى رفتن به سوى آن دارند. و هر كس كفر ورزد (و حج را ترك كند، به خود زيان رسانده)، خداوند از همه جهانيان، بىنياز است».
در این آیه تصریح شده بر کسانی که توانایی (استطاعت) دارند. اگر با این وجود از رفتن به حج سر باز زنند خودشان ضرر می کنند. زیرا که خداوند بی نیاز است و محتاج به حج و عبادت کسی نیست.
زیرا حج هر چه باشکوهتر باشد و با همدلی و همزبانی بیشتری دنبال شود؛ بر عظمت مسلمین افزوده شده و دشمنان اسلام و مسلمین حساب کار دستشان می آید و اگر خدای ناخواسته حج، آن شکوه لازم و انسجام کافی را نداشته باشد باعث خوشنودی دشمنان و قوت روحیه آنان می شود و در نتیجه مسلمین ضرر می نمایند.
حج یکی از ارکان اسلام است.
امام محمد باقر (علیه السلام) حج را یکی از ارکان دین مبین اسلام می داند: «بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسَةِ أَشْيَاءَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الْحَجِّ وَ الصَّوْمِ وَ الْوَلَايَة؛[3]دین اسلام بر پنج چیز (رکن) بنا نهاده شده است نماز و زکات و حـــــج و روزه و ولایت»
این حدیث، حج ابراهیمی را یکی از ارکان اسلام قلمداد نموده است و فرموده حج بنیه اسلام است، ما باید بر شکوه این بنیه و رکن اسلام بیفزاییم.
برای این کار باید با همدلی و همفکری و همزبانی و با مدیریت اختلافات، شکوه و عظمت مسلمین را تقویت نماییم و چه جایی بهتر از موسم حج که حاجیان مسلمان از چهار گوشه ی دنیا جمع می شوند.
حاجیانی که از آفریقا می آیند طبعا سیاهند و اینان در کنار حاجیان سفید پوست، با نهایت مهربانی نسبت به همدیگر، اعمال حج را انجام می دهند. برای این بندگان صالح خداوند، ایمان به خدا و کسب تقوا اهمیت دارد و همه این مهربانی و همدلی به لطف وجود این رکن اسلام (حج) است.
مولا علی (علیه السلام) سفارش این رکن مهم را به ما گوشزد می کند: «الله الله فی بیت ربکم لا تخلوه ما بقیتم فانه ان ترک لم تناظروا؛[4]خدا را! درباره خانه پروردگارتان در نظر داشته باشید تا هستید، آن را خالی نگذارید. زیرا اگر حج متروک شود نظر رحمت خدا از شما قطع خواهد شد.
حضرت در این کلامشان ما را به اهمیت دادن و خالی نگذاشتن خانه ی خدا توصیه نموده و می فرمایند: اگر حج کنار گذاشته شود نظر رحمت خدا از شما برداشته می شود.
قسمتی از این برداشته شدن رحمت خداوند، به محروم شدن مسلمانان از اثرات همدلی و همزبانی بر می گردد.جدای از اثرات معنوی خانه خدا (که رحمت اصلی این است)
به عبارت دیگر: مسلمانان با دست خودشان، خودشان را از رحمت خداوند محروم می کنند وگرنه خداوند بر کسی که ظلم نمی کند (آنهم بر مسلمان)
بیعتی معنوی
کسانی که موفق به زیارت خانه ی خدا می شوند؛ با دست کشیدن بر حجر الاسود گویا با خداوند بیعت می کنند. امام باقر (علیه السلام) می فرمایند: «و الحجر کالمیثاق و استلامه کالبیعة و کان اذا استلمه قال: اللهم امانتی ادیتها و میثاقی تعاهدته لیشهدلی عندک بالبلاغ؛[5]حجرالاسود مثل یک پیمان است و دست کشیدن بر آن چون بیعت [با خدا] است وقت حضرت دست بر حجرالاسود می کشید می فرمود: خدایا!امانتم را ادا کردم. میثاق خود را تجدید کردم، تو گواه باش که من وظیفه ام را بپایان رساندم».
بیعت مسلمانان با حجر الاسود، که در حقیقت بیعت با خداست؛ نقش مهمی در همدلی و همزبانی بین مسلمانان دارد.
وقتی جماعت بسیاری از مسلمین با یک نیت و در یک نوع لباس (احرام) به این کانون معنوی (حجر الاسود) توجه نمایند؛ طبعا این همدلی و روحیه بالای معنوی، می تواند آغازی بر قدمهای بعدی مسلمین در ارتباطات دیگر و نزدیکی قلوبشان به هم باشد.
به سمت رحمت الهی
امام باقر (علیه السلام) در قول الله تبارک و تعالی که میگوید: «ففروا الی الله انی لکم منه نذیر مبین؛[ذاریات/50] قال: حجوا الی الله [6]پس به سوى خدا بگريزيد، كه من از سوى او براى شما بيم دهنده اى آشكارم؛ فرموده است: منظور از فرار بسوی خدا آن است که آهنگ حج کنید».
یکی از رحمتهای الهی و لطفهای حضرت حق، همین وجود کعبه است که در پناه آن حاجیان علاوه بر کسب معنویت، با همدلی و همزبانی در این ایام می توانند با همدیگر ارتباط بهتری در جهت حفظ وحدت مسلمین و ... داشته باشند.
نتیجه گیری
خداوند در قرآن ما را به حج ابراهیمی دعوت می نماید.
در آیه دیگری حج را بر کسانی واجب می داند که مستطیع باشند یعنی توانایی لازم (مالی و ...) را داشته باشند.
حج ظرفیت عظیمی برای امت اسلامی ایجاد می کند تا در سایه ی همدلی و همزبانی در این ایام مقدس هیبت خود را (اتحاد) به رخ دشمنان قرآن و اسلام بکشانند.
پی نوشتها
[1] ترجمه مکارم، ص 335
[2] تفسير نمونه، ج14، ص 70و69
[3] دعوات(راوندى) ص 27 ، ح 45
[4] بحارالانوار ج 96، ص16
[5] بحار الانوار، ج96، ص48
[6] معانی الاخبار ص222
