سفارش های امام در جمع روحانیان به مناسبت ماه مبارک رمضان

«ان شاء اللّه با سلامت نفس وارد بشوید به ماه مبارک و در ماه مبارک، خودتان را در ضیافت خدای تبارک و تعالی ببینید و حق تعالی را مضیف خودتان ببینید و او را حاضر واقعه ببینید. اگر خدای نخواسته، یک وقتی خواستید به یک کسی جسارت کنید، بفهمید که در حضور خدا دارید به بنده خدا جسارت می کنید. اگر غیبت کردید از یک مؤمنی، بدانید که در حضور خدا غیبت کردید از یک مؤمنی. اعمال شما- به حسب روایات- عرضه داده می شود پیش رسول اللّه قبل از ورود به ماه رمضان، توبه کنید از آن برگردید. بدانید که مهالک زیاد است. بدانید که خیلی جاها ما داریم که باید وارد بشویم؛ خطرهای زیاد برای ما هست. شما ان شاء اللّه با سلامت و با نفس طاهر، با نفس پاک وارد بشوید در ماه رمضان و در ماه رمضان هم به وظایف ماه رمضان عمل بکنید.»[1] 27 مهر 1350 / 28 شعبان 1391

«کسی که بخواهد روزه ماه مبارک رمضان را با آن آدابی که از او خواسته اند انجام دهد، لازم است انقطاع کامل داشته باشد تا بتواند مراسم و آداب مهمانی را به جا آورد و به مقام میزبان تا آنجا که ممکن است عارف گردد. طبق فرمایش حضرت رسول اکرم 6 به حسب خطبه ای که به آن حضرت منسوب است همه بندگان در ماه مبارک رمضان به مهمانی خداوند تعالی دعوت شده اند و مهمان پروردگار خود می باشند. آنجا که می فرماید: ایّها الناس، إنه قد اقبل الیکم شهر اللّه... و قد دعیتم فیه إلی ضیافه اللّه. شما در این چند روزی که به ماه مبارک رمضان مانده به فکر باشید ؛ خود را اصلاح کرده، توجه به حق تعالی پیدا نمایید؛ از کردار و رفتار ناشایسته خود استغفار کنید؛ اگر خدای نخواسته گناهی مرتکب شده اید، قبل از ورود به ماه مبارک رمضان توبه نمایید ؛ زبان را به مناجات حق تعالی عادت دهید. مبادا در ماه مبارک رمضان از شما غیبتی، تهمتی و خلاصه گناهی سربزند و در محضر ربوبی با نعم الهی و در مهمانسرای باری تعالی آلوده به معاصی باشید.»[2] 27 مهر 1350 / 28 شعبان 1391

توجه امام خمینی (ره)به ماه مبارک رمضان

نظم امام (ره) زبانزد خاص و عام بود. ایشان در برنامه های عادی و روزانه خویش با برنامه ریزی عمل می کردند و در ایام خاص و ماه هایی که از اهمیت معنوی بالایی برخوردار بود، برنامه ویژه ای داشتند. آیت الله توسلی در این باره می گوید:

«حضرت امام(ره)توجه ویژه ای نسبت به ماه رمضان داشته و بدین جهت، ملاقات های خودشان را در ماه رمضان تعطیل می کردند و به دعا و تلاوت قرآن و... می پرداختند و امام می فرمودند: خود ماه مبارک رمضان، کاری است.»[3]

حجت الاسلام آشتیانی (یکی دیگر از یاران امام) می گوید:

«امام به نقل از نزدیکانشان برای ماه های ویژه ای چون رمضان، برنامه ای خاص داشتند؛ به طوری که در این ماه عزیز شعر نمی خواندند، شعر نمی سرودند و گوش به شعر هم نمی دانند و دگرگونی خاصی متناسب با این ماه مبارک در زندگی خود ایجاد می کردند؛ به گونه ای که این ماه را سراسر به تلاوت قرآن مجید، دعا کردن و انجام دادن مستحبات مربوط به ماه رمضان سپری می کردند.»[4]

امام هر سال قبل از تعطیلات دروس حوزه، در آستانه ماه مبارک رمضان و هجرت طلاب به روستاها و شهرها برای تبلیغ دین، جلسه درس را به موعظه، نصیحت و توجه به آداب سیره و سلوک در ماه رمضان اختصاص می داد. ایشان در یکی از جلسات خود فرمود:

«به آداب اولیه روزه عمل نمایید و همان طور که شکم را از خوردن و آشامیدن نگه می دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصی بازدارید. از هم اکنون بنا بگذارید که زبان را از غیبت، تهمت و بدگویی و دروغ نگه داشته، کینه، حسد و دیگر صفات زشت شیطانی را از دل بیرون کنید. اگر توانستید، «انقطاع الی الله» حاصل نمایید؛ اعمال خود را خالص و بی ریا انجام دهید، از شیاطین انس و جن منقطع می شوید.»[5]

عبادت و تهجد

یکی از برنامه های ویژه حضرت امام (ره) در ماه مبارک رمضان، عبادت و تهجد بود.

امام عبادت را ابزار رسیدن به عشق الهی می دانستند و هرگز آن را وسیله ای برای رسیدن به بهشت نمی پنداشتند.

یکی از نزدیکان امام در مورد تهجد ایشان می گفت:

«پنجاه سال نماز شب امام ترک نشد، حتی در زمان بیماری و در زندان و تبعید و روی تخت بیمارستان قلب هم نماز شبشان را خواندند.»

یکی از محافظان امام می گوید:

«دریکی از نیمه شب های ماه رمضان، برای انجام کاری مجبور شدم از کنار اتاق امام عبور کنم، هنگام عبور صدای مناجات و گریه امام را شنیدم که درفضای اتاق پیچیده بود و مرا شدیداً تحت تأثیر قرار داد.»[6]

فرزند امام می گفت:

«شبی در ماه رمضان من پشت بام خوابیده بودم، خانه ایشان یک خانه 45 متری بود، بلند شدم دیدم که صدا می آید و بعد متوجه شدم که آقاست که در تاریکی در حال نماز خواندن است و دست هایش را طرف آسمان دراز کرده و گریه می کند. برنامه عبادی ایشان این بود که در ماه رمضان، شب تا صبح نماز و دعا به جا می آوردند، بعد از نماز صبح مقداری استراحت می کردند و صبح زود برای کارهای شان آماده بودند.»[7]

آخرین ماه مبارک رمضان دوران حیات امام به گفته ساکنان بیت با ماه های مبارک رمضان دیگر متفاوت بود! به این صورت که امام همیشه برای خشک کردن اشک چشم شان دستمالی همراه داشتند؛ ولی در آن ماه مبارک رمضان، حوله ای را نیز همراه برمی داشتند تا هنگام نمازهای نیمه شب شان، از آن استفاده کنند.[8]

توجه به مستحبات و نوافل

امام(ره) توجه خاصی به نوافل داشتند و هرگز نوافل را ترک نمی کردند. از آیت الله قدیری نقل شده است:

«وقتی امام در ماه مبارک رمضان در فصل گرمای نجف اشرف برای نماز جماعت ظهر و عصر با زبان روزه به مدرسه مرحوم آیت الله بروجردی تشریف می آوردند، اول هشت رکعت نوافل ظهر را می خواندند و بعد نماز ظهر را با اذان و اقامه نسبتاً طولانی به جا می آوردند و بعد از تعقیب نماز ظهر هشت رکعت نوافل عصر را می خواندند و بعد نماز عصر را با اذان و اقامه مانند نماز ظهر ادا می کردند و بعد از تعقیبات تشریف می بردند. این کار در آن سن و آن هوای گرم و آن حال روزه، کار آسانی نبود که حتی جوان ها بتوانند موفق به آن بشوند؛ اما امام با اقبال تمام این گونه جدیت در عبادت داشتند.»[9]

حجت الاسلام سید مجتبی رودباری در خاطرات خود با امام می گوید:

«من در ماه مبارک رمضان همانند سایر ماهها نماز ظهر و عصر را با امام در مسجد شیخ واقع در بازار نجف به جا می آوردم؛ ولی نماز مغرب و عشا را با آیت الله سید عبد الاعلی سبزواری می خواندم؛ زیرا امام با آن کهولت سن و ضعف حتی در ایامی که ماه مبارک مصادف با گرمای سوزان در روزهای بلند تابستان بود مقید به انجام نافله مغرب و عشا بودند، در حالی که ما با اینکه جوان بودیم و تاب مقاومت بیشتری داشتیم مایل بودیم هر چه زودتر نماز مغرب و عشا را بدون نافله به اتمام برسانیم و به افطار برسیم.»[10]

حجت الاسلام روحانی نیز نقل می کند:

«حضرت امام در ماه رمضان در هوای پنجاه درجه گرمای نجف با آن سن و سال و ضعف مفرط روزی هجده ساعت روزه می گرفتند و تا نماز مغرب و عشا را به جا نمی آوردند افطار نمی کردند.»[11]

توجه ویژه به قرآن

امام خمینی(ره)، توجه خاصی به قرآن داشتند. امام در هر فرصتی که به دست می آوردند و لو اندک قرآن می خواندند. یکی از اطرافیان امام می گوید:

«امام در نجف، چشم شان درد گرفت و به دکتر مراجعه کردند. دکتر بعد از معاینۀ چشم امام گفت: شما باید چند روزی قرآن نخوانید و به چشم تان استراحت بدهید. امام خندیدند و فرمودند: «دکتر! من چشم را برای قرآن خواندن می خواهم! چه فایده ای دارد که چشم داشته باشم و قرآن نخوانم! شما یک کاری کنید که من بتوانم قرآن بخوانم.»[12]

مرحوم حجت الاسلام سید احمد خمینی (فرزند امام) می گفت:

«امام در ماه مبارک رمضان وقتی نجف بودند هر سه روز، یک دوره قرآن را ختم می کردند و زمانی که در جماران بودند به خاطر کهولت سن، هر ده روز یک بار قرآن را ختم می کردند و در ایام سال، ماهی یک بار قرآن را ختم می کردند.»[13]

یکی از همراهان امام در نجف می گفت:

«ایشان، هر روزه در ماه مبارک رمضان، ده جزء قرآن می خواندند. برادران خوشحال بودند که دو دوره قرآن را خوانده اند؛ ولی بعد می فهمیدند که امام ده یا یازده دوره قرآن را خوانده اند.»[14]

حجت الاسلام رحیمیان می گوید:

«امام در ماه مبارک رمضان بسیار با قرآن مأنوس بودند. من یاد ندارم که در این ماه شریف خصوصاً در ماه رمضان آخر عمرشان که اوایل سال 68 بود به محضر ایشان مشرف شوم و ایشان را جز در حالت قرآن خواندن نبینم. هر وقت که کاری پیش می آمد و به محضرشان می رسیدم می دیدم مشغول تلاوت قرآن مجید هستند.»[15]

از آیت الله توسلی نیز نقل شده:

«امام با همه اشتغالاتی که داشتند به انجام مستحبات، به ویژه خواندن قرآن، دعا و نماز اول وقت اهمیت می دادند. ایشان هر روز سه تا پنج مرتبه قرآن می خواندند، در ماه مبارک رمضان سه بار قرآن را ختم می کردند.»[16]

طبق آنچه از سید احمد آقا (فرزند امام) نقل کردیم، این بیان آقای توسلی مربوط به زمان سکونت امام در جماران است.

در پایان، حسن ختام را کلامی از آن مرد پاک قرار می دهیم، ان شاء الله که رفتار و گفتار آن مرد بزرگ سرلوحۀ زندگی همۀ ما باشد و همچون خود او از پیروان راستین اهل بیت عصمت و طهارت: باشیم.

«اگر با پایان یافتن ماه مبارک رمضان، در اعمال و کردار شما هیچ گونه تغییری پدید نیامد و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقی نکرد، معلوم می شود روزه ای که از شما خواسته اند محقق نشده است؛ آنچه انجام داده اید روزه عامه حیوانی بوده است.»[17]

روحش شاد و راهش مستدام باد.

پی نوشت ها

[1] صحیفه امام، ج2، صص 390 391، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، 1378.

[2] جهاد اکبر، امام خمینی (ره )، ص 38، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام، 1373.

[3] برداشتهایی از سیره امام خمینی (ره)، غلامعلی رجایی، ص 89، عروج، چاپ چهارم، 1385.

[4] سیره اخلاقی امام خمینی(ره)، ص 73، مرکز تحقیقات اسلامی سپاه، چاپ دوم، 1376.

[5] جهاد اکبر، ص62.

[6] برداشتهایی از سیره امام خمینی(ره)، ج 3، ص 127.

[7] سیمای فرزانگان، ص 159، رضا مختاری، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ نهم، 1375.

[8] پا به پای آفتاب، امیر رضا ستوده، ج 1، ص270، انتشارات پنجره، 1374.

[9] برداشتهایی از سیره امام خمینی(ره)، ج3، ص98.

[10] پا به پای آفتاب، ج 4، ص 161.

[11] سیمای فرزانگان، ص 180.

[12] برداشتهایی از سیره امام خمینی(ره)، ج3، ص198.

[13] همان، ص 12.

[14] سیمای فرزانگان، ص 159.

[15] برداشتهایی از سیره امام خمینی(ره)، ج3، ص 5.

[16] همان، ص4.

[17] جهاد اکبر، ص 39.