زیارت جامعه کبیره یکی از معروف‌ترین و مشهورترین زیاراتی است که از امام هادی علیه‌السلام صادر شده است و در عین حال فرازهای این زیارت از اتقان و استحکام غیر قابل وصفی برخوردار می‌باشد.
در مجموعه زیارت جامعه کبیره، کلمه «نور» جلوه خاصی دارد. این کلمه صفت مشترک بین قرآن و ائمه علیهم‌السلام است.
اشتراک در نور
نور در معنای لغوی به معنای چیزی است که به‌خودی‌خود، ظاهر است و باعث ظهور و روشن شدن غیر می‌شود.[1] توصیف به نور، از خصوصیات مشترک بین دو ثقل گران‌بها؛ قرآن کریم و اهل‌بیت علیهم‌السلام است.
بی‌تردید یکی از صفات قرآن کریم «نور» است: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکُمْ نُوراً مُبِیناً»؛[2] «[برای هدایت] شما نوری تابان و آشکار فرستادیم». این آیه به صراحت، قرآن کریم را نور معرفی می‌کند. البته برخی از آیات به کمک روایات، اهل‌بیت علیهم‌السلام را نور معرفی می‌کنند.[3]
امام هادی علیه‌السلام نیز در زیارت جامعه کبیره، ائمه علیهم‌السلام را نور معرفی می‌کند: «السَّلامُ عَلَى الْأَئِمَّةِ الدُّعاةِ... وَ بَقِيَّةِ اللّهِ... وَ صِراطِهِ وَ نُورِهِ»؛[4] «سلام بر پیشوایان دعوت کننده... و باقی‌مانده خدا... و راه مستقیم و نور خدا».
بر این اساس قرآن و اهل‌بیت علیهم‌السلام دو نوری هستند که هم خود دلیل و برهانی ظاهر و روشن هستند و هم باعث روشن شدن تاریکی‌ها و بر طرف شدن غبار جهالت از چهره انسان‌ها می‌شوند.[5]
انتخاب ویژه اهل‌بیت
امام هادی علیه‌السلام در فراز دیگری از زیارت جامعه کبیره می‌فرماید: «وَ انْتَجَبَكُمْ لِنُورِهِ»؛ «و خداوند شما را برای نورش برگزید».
خدای مهربان با علم کامل به تمام مخلوقات، امامان معصوم را انتخاب کرد؛ زیرا او میزان عبودیت و سرسپردگی آن‌ها را می‌دانست؛ بنابراین آنان را برای نور مخصوص خودش انتخاب کرد تا واسطه‌ای برای رساندن آن به مردم و وسیله‌ای برای روشن کردن راه برای هدایت آن‌ها باشند.
نور خدا نزد اهل‌بیت
بعد از اینکه خداوند اهل‌بیت علیهم‌السلام را برگزید، نور خودش را نزد آنان قرار داد؛ بنابراین امام هادی علیه‌السلام فرمود: «وَ نُورُهُ وَ بُرْهانُهُ عِنْدَكُمْ»؛ «و نور و برهانش[خدا] نزد شماست». بی‌شک این نور معارف و خزائن علم خداوند است که در قالب قرآن کریم نازل شده است.
اهل‌بیت نور برگزیدگان
خداوند در زمین برگزیدگانی دارد که نور را از طریق اهل‌بیت علیهم‌السلام، دریافت کرده‌اند؛ زیرا آفرینش نوری اهل‌بیت، مقدم بر دیگران بود.[6] بر همین پایه امام هادی علیه‌السلام در بخش دیگری از زیارت جامعه کبیره فرمود: «وَ أَنْتُمْ نُورُ الْأَخْيارِ»؛ «و شما نور برگزیدگان هستید» و بی‌شک انبیاء الهی، نخستین برگزیدگان هستند.
آری! دشمنان و بدخواهان همواره در تلاش‌اند که این نور را با دهان خود، خاموش کنند؛ ولی نه تنها این نور خاموش نخواهد شد؛ بلکه خداوند با ظهور امام زمان علیه‌السلام و جهانی کردن دین اسلام، این نور را تمام خواهد کرد.[7]
پی‌نوشت:
[1]. ابن منظور، لسان العرب، دارالفکر، ج5، ص240.
[2]. نساء: 174.
[3]. کلینی، محمدبن یعقوب، الکافی، اسلامیه، ج1، ص94.
[4]. قمی، شیخ عباس، مفاتیح‌الجنان، زیارت جامعه کبیره.
[5]. حدید: 9.
[6]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیاءالتراث، ج15، ص24.
[7]. توبه: 32.
