خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

«أَمْ یَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَیٰ مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ.» ۱

یا اینکه نسبت به مردم، و بر آنچه خدا از فضلش به آنان بخشیده، حسد می‌ورزند؟

شرح:

در مذمّت صفت رذیله حسادت، همین بس که در کلام امیرالمؤمنین علیه‌‎السلام، نتیجه آن، بدبختیِ دنیا و آخرت دانسته شده است:

«ثَمَرَةُ اَلْحَسَدِ شَقَاءُ اَلدُّنْیَا وَ اَلْآخِرَةِ.» ۲

نتیجه حسادت، بدبختی دنیا و آخرت است.

برای درمانِ بیماری حسادت، دو راهکار معنوی وجود دارد:

اگر انسان، خداوند متعال را حکیم و رزّاق بداند، به تَبَع، منشأ همه نعمت‌ها را نیز حکمت و فضلِ الهی خواهد دانست؛ از همین رو، هرگز نسبت به فضلِ خدا به دیگران، حسادت نمی‌ورزد. آنچه که باعث حسادت می‌شود، فراموشی و یا غفلت از همین حقیقت است؛ چرا که شخصِ حسود در واقع با خواست و اراده الهی مخالفت کرده است.

لذاست که خداوند متعال حضرت موسی علیه‌السلام را اینگونه مورد خطاب قرار می‌دهد:

«یَا اِبْنَ عِمْرَانَ لاَ تَحْسُدَنَّ اَلنَّاسَ عَلَی مَا آتَیْتُهُمْ مِنْ فَضْلِی وَ لاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَی ذَلِکَ وَ لاَ تُتْبِعْهُ نَفْسَکَ فَإِنَّ اَلْحَاسِدَ سَاخِطٌ لِنِعَمِی صَادٌّ لِقَسْمِیَ اَلَّذِی قَسَمْتُ بَیْنَ عِبَادِی وَ مَنْ یَکُ کَذَلِکَ فَلَسْتُ مِنْهُ وَ لَیْسَ مِنِّی.» ۳

ای پسر عمران! مبادا به خاطر آنچه که به بندگان خود از نعمت داده‌ام، به آنها حسد ورزی و چشمان و دلت به سوی آنها روانه شود، زیرا حسود از نعمت من و از تقسیمی که میان بندگانم کرده‌ام ناراحت و رویگردان است و کسی که چنین باشد، من از او نیستم و او از من نیست.

اما راهکار دیگری که در کنار سفارشِ پیشین می‌تواند راهگشا باشد، این است که آن حسّی که در وجودمان ایجاد شده را مدیریت کنیم؛ به این معنا که حسد را در وجودمان تبدیل به غبطه کنیم؛ چرا که امام صادق علیه السلام می‌فرمایند:

«إِنَّ اَلْمُؤْمِنَ یَغْبِطُ وَ لاَ یَحْسُدُ وَ اَلْمُنَافِقُ یَحْسُدُ وَ لاَ یَغْبِطُ.» ۴

مؤمن غبطه می‌خورد و حسد نمی‌ورزد، ولی منافق حسد می‌ورزد و غبطه نمی‌خورد.

شخص حسود، نمی تواند شخص موردِ حسادت را صاحبِ نعمتی ببیند، لذا دائماً آرزوی زوال آن نعمت را دارد؛ در حالی که با تبدیل‌شدن حسد به غبطه، نعمتِ داده شده به دیگران، فضلی از جانب خداوند دانسته شده، در نتیجه، آن نعمت را از خداوند متعال، برای خویش نیز طلب می‌کند.

(البته ناگفته نماند که حکمت الهی را نیز نباید از یاد بُرد. بله، خداوند رزّاق است، اما چه بسا آنچه که به فضل الهی در اختیار دیگران قرار گرفته و باعث غبطه ما شده است، به صلاح ما نباشد؛ لذاست که همه جوانبِ امر را باید سنجید و امور را به خداوند واگذار نمود.)

پی‌نوشت‌ها:

۱. سوره نساء، آیه ۵۴.

۲. عیون الحکم، ج ۱، ص ۲۰۸.

۳. کافی، ج ۲، ص ۳۰۷.

۴. همان.