پرونده هسته ای ایران را می توان به عنوان آزمونی تاریخی در برابر سرنوشت نظام بین الملل دانست. هم اکنون گزینه های متفاوتی وجود دارد که می توان بر روندهای سیاسی و امنیتی خاورمیانه و ساختار نظام جهانی تأثیرگذار باشد. آنچه طی سال های گذشته از سوی قدرت های بزرگ نسبت به برنامه هسته ای ایران مشاهده شده است را می توان بر اساس نمایی از همکاری مرحله ای و تدریجی آنها با آمریکا مورد ملاحظه قرار داد.

در حالی که یک ایران مجهز به فناوری هسته ای در عرصه روابط خود با کشورهای دیگر می تواند: اول اینکه هدف نهایی استقلال، آزادی و حق اعمال حاکمیت ملی و حق برخورداری از اعمال صلاحیت مشروع در محیط بین المللی را تجربه کند. دوم اینکه از تأثیر و نفوذ مداخلات غیر حقوقی و غیر عرفی دیگران در مسائل استقلال، آزادی و حق اعمال حاکمیت خود جلوگیری کند. سوم از حیطه قدرت و توانایی ملی خود را افزایش دهد. چهارم از میان اهداف و منافع ملی با میزان اقتدار ملی تعادل و توازن ایجاد نماید و در نهایت از بروز خلا قدرت و امنیت در محیط بیرونی امنیت ملی خود جلوگیری نماید.

در ائتلافی که به رهبری آمریکا و به طور کلی غرب علیه برنامه هسته ای ایران شکل گرفته است توقف برنامه مستقل هسته ای ایران، ایجاد تأخیر در آن تا زمان تحقق تغییر در رفتار و سیاست‌های ایران و بالاخره در صورت عدم توفیق در هر یک از سیاست های مزبور طرح انزوای بین المللی ایران و در نهایت اقدام نظامی پیش بینی شده است.موسسه اینتر پرایز مبتکر طرح خاورمیانه بزرگ و طراح حمله به عراق و افغانستان که طرح ها و توصیه های آن هم تراز بخشنامه برای کارگزاران کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا می باشد در برنامه ای که از تلویزیون و صدای VOA پخش شد در خصوص نحوه تعامل با ایران این جمع بندی را ارائه داده بود که ایران از سی سال قبل تاکنون جنگ اعلام نشده ای را علیه آمریکا شروع کرده و حال که اجماع بین المللی برای انزوای ایران وجود دارد نوبت آمریکا است که پاسخ آن را به‌طور عملی و قاطع بدهد در این راستا چهار مدل برخورد با ایران ارائه شد: اول بهره گیری از مدل برخورد با صدام حسین، دوم مدل برخورد با یوگسلاوی سابق ، مدل برخورد با اتحاد جماهیر شوروی و مدل انقلاب نارنجی مثل گرجستان و اوکراین.

وقتی که آمریکا اعلام می کند تنها تضمین عینی برای ایران درخصوص عدم انحراف هسته ای انصراف کامل ایران از فناوری هسته ای است و ایران حداکثر می تواند چند نیروگاه داشته باشد و باید سوخت نیروگاه را از خارج خریداری کند معنی این عبارت آن است که از اساس آمریکا قائل به مذاکره و پیداکردن راه حل دیپلماتیک نیست و هدف اصلی آمریکا به بن بست کشاندن تمامی راه های مسالمت آمیز است. سیاست های ایالات متحده آمریکا در قبال تهران بزرگترین سد در راه دستیابی ایران به فناوری هسته ای می باشد و البته می توان واشنگتن را مهمترین تهدید کننده نظام جمهوری اسلامی ایران نیز دانست.

آمریکا فعالیت های هسته ای ایران را در واقع به مستمسکی برای محدودسازی ایران تبدیل کرده است. آنها هرگونه فعالیت علمی و تکنولوژیک ایران را نمادی از تهدید امنیتی تلقی می کند و معتقدند اگر ایران بتواند زیر ساختهای صنعتی قدرتمندی ایجاد کند. آن‌گاه قادر خواهد بود زمینه های لازم برای حداکثرسازی قدرت استراتژیک خود را از طریق همکاری با سایر کشورها یا شرکتهای چندملیتی فراهم نماید. اکنون بر اثر جوسازیهای آمریکا، کشورهای غربی نیز مدعی هستند که هر چند ایران هنوز از نظر فنی به تعهدات خود در قبال NPT پایبند است، اما برنامه های هسته ای خود را به طور پنهانی تعقیب می کند. از این رو برخی نهادهای بین المللی و مجموعه های اروپایی روند فعالیتهای هسته ای ایران را مرتباً پیگیری می کنند.

آمریکا و متحدانش قصد دارند، با اتخاذ دیپلماسی گام به گام و صدور قطعنامه های زنجیره ای، براساس بند ۴۱ منشور ملل متحد، جمهوری اسلامی ایران را در تداوم فعالیت های صلح آمیز هسته ای خود منزوی سازند و از طرفی با توجه به شاخصه تکثر قومی ـ فرقه ای در ایران، همسو با افزایش تهدیدهای برون مرزی، محیط درونی را نیز از طریق تحریک گروه های قومی، فرقه ای، صنفی ودانشجویی و استفاده ابزاری از مفهوم حمایت از حقوق بشر به تنش وناآرامی بکشانند تا ایران را در عرصه سیاستگذاری خارجی، بویژه درچهار حوزه عراق، حمایت از جنبش های اسلامی، فرآیند صلح خاورمیانه و نهادینه کردن دانش هسته ای بومی به دیپلماسی انفعالی وادارد که در صورت تحقق، می تواند جایگاه و نقش ایران را در برونداد معادلات سیاسی ـ امنیتی منطقه به شدت کاهش دهد . آمریکا با امنیتی کردن پرونده هسته ای و ایجاد تصویری مجازی از قابلیت های اتمی ایران، قصد دارد که نه تنها از شکل گیری یک ائتلاف منطقه ای جلوگیری کند، بلکه موجب انزوای ایران در جامعه بین المللی گردد.

باتوجه به این ادراکات، برداشت ها و تصورات است که واشنگتن باور دارد باید به هر شکل ممکن در مسیر برنامه های هسته ای ایران مانع ایجاد کرد. اعمال فشارهای دیپلماتیک، تهدید به ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت، بسیج گروه ابتکار امنیت تکثیر (Psi) بر ضد ایران، فعالیت با مجاری چندجانبه مانند آژانس بین المللی انرژی اتمی و گروه ۸، رایزنی های دوجانبه با قدرت های ذینفوذی چون روسیه، چین، آلمان، انگلیس و فرانسه ازجمله مواردی هستند که آمریکایی ها سعی دارند از طریق آن برنامه های هسته ای ایران را متوقف کنند.