احادیث درباره فضیلت ماه شعبان
شعبان ماه بسیار شریفی است که از پیشوایان دینی درباره فضیلت ماه شعبان و عبادت و اطاعت خداوند، احادیث و روایات فراوانی بیان شده است. پیامبر و امامان ما که نشان دهنده راه سعادت به مردم بودند ، روزه و اعمال دیگری را برای ماه شعبان سفارش کرده اند که هر کس آنها را به جای آورد، پاداش اخروی زیادی را کسب خواهد کرد. در این بخش از دین و مذهب نمناک احادیث روایت شده از ائمه معصومین(ع) درباره فضیلت ماه شعبان را بیان می کنیم.
از امیرالمؤمنین(علیه السلام) نقل است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
شعبان ماه من است و رمضان ماه خدای عزوجل. پس هر که ماه مرا روزه بدارد، در روز قیامت شفیعش خواهم بود و هر که ماه خدا را روزه بدارد، خداوند در قبرش وحشتش را از بین می برد و او را مانوس می سازد و تنهائیش را می زداید و هرگاه از قبرش خارج شود با روی سفید و در حالی باشد که در دست راستش کتابش را گرفته و جاودانگی را در دست چپش و می آید تا در برابر خدای عزوجل قرار گیرد، پس خداوند به او می فرماید:بنده ام! پاسخ می دهد:لبیک یامولای من! خداوند می فرماید:به خاطر من روزه گرفتی؟عرض می کند:آری مولای من، پس خداوند تبارک و تعالی می فرماید:(ای فرشتگانم) دست بنده ام را بگیرید و او را نزد پیامبرم بیاورید.
پس او را به حضور رسول خدا می رسانند. پس من به او می گویم:ماه مرا روزه گرفتی؟ می گوید:آری! پس من به او می گویم:من امروز شفاعتت می کنم. سپس خدای عزوجل می فرماید:اما من از حقوق خودم به خاطر بنده ام گذشتم و اما حقوق دیگر بندگانم که بر گردن او هست، هر که از او بگذرد و عفوش کند، من آنقدر تعویضش می کنم تا راضی گردد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:پس من دست او را می گیرم تا اینکه او را به صراط می رسانم، پس آن را صاف و لغزنده می یابم که گام های خطاکاران برآن ثابت نشود و بلغزد، پس من دست او را می گیرم، فرشته موکل به صراط می گوید:ای رسول خدا، این کیست؟
می گویم:این فلان است (اسمش را می آورم) او در ماه من (شعبان) به خاطر دریافت شفاعتم، روزه گرفته و ماه خدا (رمضان) را به خاطر وعده الهی روزه گرفته، پس در بهشت را برای او می گشایم و رضوان (فرشته بهشت) می گوید که در آن روز به ما امر می شود که در بهشت را بر امتت بگشائیم. سپس امیرالمومنین(علیه السلام) فرمود:ماه رسول خدا را روزه بدارید تا در روز رستاخیز شفیعتان باشد و ماه خدا را روزه بگیرید تا از رحیق مختوم (شراب گوارای بهشتی) بیاشامید و هر که ماه شعبان را به ماه رمضان بپیوندد، برای او پاداش دو ماه پی در پی نوشته شود. (فضائل الأشهر الثلاثة، ص64، ح46 و ص124، ح132.)
حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم در حدیثی می فرمایند:
شَعبانُ شَهری... فَمَن صامَ شَهری کُنتُ لَهُ شَفیعاً یَومَ القِیامَةِ.
شعبان ماه من است. هر که ماه مرا روزه بدارد، روز قیامت شفیع او خواهم بود. (بحارالأنوار (ط-بیروت) ج 94، ص 83، ح 54 )
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
«عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص... أَلَا إِنَّ رجبَ وَ شَعْبَانَ شَهْرَایَ وَ شَهْرَ رَمَضَانَ شَهْرُ أُمَّتِی َ...»؛
رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:... همانا ماه رجب و ماه شعبان دو ماه من هستند و ماه رمضان ماه امتم می باشد... ( الأمالی(للصدوق)، ابنبابویه، محمدبن علی(381 ق)، ص628. )
امام صادق علیه السلام:
مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ آخِرِ شَعْبَانَ وَ وَصَلَهَا بِشَهْرِ رَمَضَانَ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ صَوْمَ شَهْرَیْنِ مُتَتَابِعَیْن
هر کس سه روز آخر ماه شعبان را روزه بگیرد و به روزه ماه رمضان وصل کند خداوند ثواب روزه دو ماه پی در پی را برایش محسوب می کند. ( امالی (صدوق) ص 670 )
امام علی علیه السلام:
شهر رمضان شهر الله و شعبان شهر رسول الله و رجب شهری.
رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه من است. (شرح فروع کافی ج 4، ص 14)
امام رضا علیه السلام:
اللَّهُمَّ إِنْ لَمْ تَکُنْ غَفَرْتَ لَنَا فِیمَا مَضَی مِنْ شَعْبَانَ فَاغْفِرْ لَنَا فِیمَا بَقِی مِنْه
خدایا اگر ما را در روز هایی که از ماه شعبان گذشت نبخشیدی پس ما را در باقیمانده آن بیامرز{این دعا سفارش شده است در روز های پایانی ماه شعبان زیاد خوانده شود} (وسایل الشیعه ج 10، ص 301، ح 13471 )
امام علی علیه السلام:
«قَالَ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع کَانَ یَقُولُ مَا فَاتَنِی صَوْمُ شَعْبَانَ مُذْ [منذ] سَمِعْتُ مُنَادِیَ رَسُولِ اللَّهِ ص یُنَادِی فِی شَعْبَانَ فَلَنْ یَفُوتَنِی أَیَّامَ حَیَاتِی صَوْمُ شَعْبَانَ إِنْ شَاءَ اللَّه»
روزه ماه شعبان از من فوت نشد، از زمانی که شنیدم منادی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فریاد می کرد. بنابراین هرگز روزه ماه شعبان از من در ایام زندگانی ام فوت نخواهد شد، اگر خدا بخواهد. (إقبال الأعمال، السید ابن طاووس(م664)، ج2، ص683.)
امام علی علیه السلام:
صَومُ شَعبانَ یَذهَبُ بِوَسواسِ الصَّدرِ وَ بَلابِلِ القَلبِ.
روزه ماه شعبان، وسواس دل و پریشانی های جان را از بین می برد. ( تحف العقول ص 102 - خصال ص 612)
ام سلمه روایت کرده است :
«عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ عَنْ أَبِی سَلَمَةَ أَنَّ النَّبِیَّ ص لَمْ یَکُنْ یَصُومُ مِنَ السَّنَةِ شَهْراً تَامّاً إِلَّا شَعْبَانَ یَصِلُ بِهِ رَمَضَانَ.»؛
ام سلمه روایت کرده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در هیچ ماهی تا پایان ماه روزه نمی گرفت، مگر ماه شعبان که آن را به ماه رمضان متصل می کرد. (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ابن بابویه، محمد بن علی، ص61. )
امام صادق علیه السلام:
فی جوابه لرجل عندما سأله ما أفضَلُ ما یُفعَلُ فیهِ (شَعبانَ) :الصَّدَقَةُ و الإستِغفارُ ؛
امام صادق علیه السلام :در جواب کسی که پرسیده بودچه عملی در ماه شعبان برتر است؟:صدقه و استغفار . (اقبال الأعمال ، ج 3 ، ص 294 .)
از انس بن مالک روایت شده است که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدند:
«عَنْ أَنَسٍ قَالَ:سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَیُّ الصِّیَامِ أَفْضَلُ قَالَ شَعْبَانُ تَعْظِیماً لِرَمَضَانَ.»
از انس بن مالک روایت شده است که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) پرسیدند:کدام یک از روزه ها بهتر است؟ فرمود:ماه شعبان به نیت بزرگداشت ماه رمضان. (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ابن بابویه، محمد بن علی، ص61. )
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص شَفِیعَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ»
کسی که سه از ماه شعبان را روزه بگیرد، بهشت بر او واجب است، و رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در روز قیامت او را شفاعت خواهد نمود. ( فضائل الأشهر الثلاثة، ابن بابویه، محمد بن علی، ص61، ح42.)
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ:یَغْفِرُ اللَّهُ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ مِنْ خَلْقِهِ بِقَدْرِ شَعْرِ مِعْزَی بَنِی کَلْبٍ»
خداوند در شب نیمه شعبان به اندازه موی گوسفندان قبیلة بنی کلب بندگانش را می آمرزد. ( بحار الأنوار، مجلسی، ج94، ص86.)
امام رضا (علیه السلام) می فرماید:
عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا یَنَامُ ثَلَاثَ لَیَالٍ- لَیْلَةَ ثَلَاثٍ وَ عِشْرِینَ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ لَیْلَةَ الْفِطْرِ وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ وَ فِیهَا تُقَسَّمُ الْأَرْزَاقُ وَ الْآجَالُ وَ مَا یَکُونُ فِی السَّنَة»
امیرالمؤمنین (علیه السلام) سه شب را نمی خوابید:شب بیست و سوم ماه رمضان، شب عید فطر و شب نیمه ماه شعبان؛ در این شبها، روزیها تقسیم و مدّت عمر و هر آنچه در آن سال رخ خواهد داد، تعیین می شود. (مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، طوسی، محمد بن الحسن، ج2، ص853.)
امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است:
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِّ علیه السلام، قَالَ:«کُنَ نِسَاءُ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله إِذَا کَانَ عَلَیْهِنَّ صِیَامٌ، أَخَّرْنَ ذلِکَ إِلی شَعْبَانَ؛ کَرَاهَةَ أَنْ یَمْنَعْنَ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله، فَإِذَا کَانَ شَعْبَانُ صُمْنَ، وَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ:شَعْبَانُ شَهْرِی»
از امام صادق (علیه السلام) روایت کرده است که:زنان پیغمبر (صلی الله علیه و آله و سلم) هرگاه روزه ای بر عهده داشتند، (ادای) آن را تا ماه شعبان به تأخیر می انداختند، تا رعایت حال رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) را کرده باشند و چون ماه شعبان فرا می رسید، روزه می گرفتند و حضرت نیز همراه با آنان روزه می گرفت. حضرت در ادامه سخنان خود فرمودند:رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمود:شعبان، ماه من است. (الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، ج4، ص90، ح4. )
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرماید:
«قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَحْیَا لَیْلَةَ الْعِیدِ وَ لَیْلَةَ النِّصْفِ مِنْ شَعْبَانَ لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ تَمُوتُ الْقُلُوبُ.»
پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله وسلم) می فرماید:هرکه شب عید (فطر و قربان) و شب نیمه شعبان را احیا کند، در آن روزی که دلها می میرند، دل او نمی میرد. (إقبال الأعمال، السید ابن طاووس، ج3، ص354، فصل56 )
امام صادق (علیه السلام) می فرماید:
«صَوْمُ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ شَهْرَیْنِ مُتَتابِعَیْنِ تَوْبَةٌ وَ اللَّهِ مِنَ اللَّه»
به خدا سوگند که روزه ماه شعبان و ماه رمضان -دو ماه متوالی- همان توبه ای است که خداوند متعال پذیرفته باشد. ( ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ابن بابویه، محمد بن علی، ص59.)
عبدالله بن مرحوم ازدی نقل کرده است که از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می فرمود:
«عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَرْحُومٍ الْأَزْدِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ صَامَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ شَعْبَانَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ وَ مَنْ صَامَ یَوْمَیْنِ نَظَرَ اللَّهُ إِلَیْهِ فِی کُلِّ یَوْمٍ وَ لَیْلَةٍ فِی دَارِ الدُّنْیَا وَ دَامَ نَظَرُهُ إِلَیْهِ فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ زَارَ اللَّهَ فِی عَرْشِهِ مِنْ جَنَّتِهِ کُلَّ یَوْمٍ.»
عبدالله بن مرحوم ازدی نقل کرده است که از امام صادق (علیه السلام) شنیدم که می فرمود:هر کس روز اول ماه شعبان را روزه بگیرد، حتما بهشت بر او واجب می شود؛ و هر کس دو روز (از ماه شعبان) را روزه بگیرد خداوند متعال در عالم دنیا در هر روز و هر شب به او نظر می کند و نظر خداوند به او تا در بهشت نیز ادامه می یابد؛ و هر کس سه روز روزه بگیرد هر روز از بهشت خدا را در عرشش زیارت می کند. (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ابن بابویه، محمد بن علی، ص59.)
سماعه بن مهران نقل می کند :
«مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ:قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع هَلْ صَامَ أَحَدٌ مِنْ آبَائِکَ شَعْبَانَ قَالَ خَیْرُ آبَائِی رَسُولُ اللَّهِ ص صَامَهُ.»
سماعه بن مهران نقل می کند که به امام صادق (علیه السلام) عرض کردم:آیا کسی از پدران شما ماه شعبان را روزه می گرفت؟ فرمود:رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) که بهترین پدران من است، در ماه شعبان روزه می گرفت. (الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق، ج4، ص91، ح5.)
زیدبن اسلم روایت کرده است :
«عَنْ زَیْدِ بْنِ أَسْلَمَ قَالَ:سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ صَوْمِ رَجَبٍ فَقَالَ أَیْنَ أَنْتُمْ عَنْ شَعْبَانَ.»
زیدبن اسلم روایت کرده است که از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد روزه ماه رجب پرسیدند، حضرت فرمود:چرا از (روزه) ماه شعبان غافلید. (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ابن بابویه، محمد بن علی، ص61.)
امام صادق فرمود:
قَالَ صِیَامُ شَعْبَانَ ذُخْرٌ لِلْعَبْدِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَا مِنْ عَبْدٍ یُکْثِرُ الصَّوْمَ فِی شَعْبَانَ إِلَّا أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ أَمْرَ مَعِیشَتِهِ وَ کَفَاهُ شَرَّ عَدُوِّهِ وَ إِنَّ أَدْنَی مَا یَکُونُ لِمَنْ یَصُومُ یَوْماً مِنْ شَعْبَانَ أَنْ تَجِبَ لَهُ الْجَنَّةُ
روزه شعبان ذخیره روز قیامت بنده است و هر بنده ای که در ماه شعبان زیاده روزه بگیرد خداوند امر معیشت او را سامان بخشد و شرّ دشمن را از او دفع کند. (وسائل الشیعه ج:10 ص 505)
امام رضا علیه السلام درباره فضیلت ماه شعبان فرمود:
رُوِیَ عَنْ ابی الحَسن الرِّضا(علیه السلام) قال:قال رسُول الله(صلّی الله علیه و آله وسلّم):رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَبُّ وَ شَهْرُ شَعْبَانَ تَتَشَعَّبُ فِیهِ الْخَیْرَاتُ وَ فِی أَوَّلِ یَوْمٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تُغَلُّ الْمَرَدَةُ مِنَ الشَّیَاطِینِ وَ یُغْفَرُ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ لِسَبْعِینَ أَلْفاً.
از حضرت علی بن موسیالرضا(علیه السلام) روایت شده که فرمودند:پیغمبر اکرم(صلّیاللهعلیهوآلهوسلّم) فرموده است ماه رجب ماه خداوند است که رحمت الهی در آن ریزش می کند و ماه شعبان ماهی است که در آن خیرات منشعب و پراکنده می شود و شیوع می یابد و در روز اوّل ماه رمضان شیاطین در غل و زنجیر کشیده می شوند و در هر شب ماه مبارک رمضان هفتاد هزار نفر از بندگان (گناهکار) خدا آمرزیده می شوند. (وسائل الشیعة، جلد10، صفحه 315 )
